Εμπλεκόμενες Γνωστικές περιοχές

Το συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο συνδέεται με τις γνωστικές περιοχές της  Γεωγραφίας, των Μαθηματικών και της Γλώσσας και μπορεί να υλοποιηθεί  είτε στις ώρες των αντίστοιχων γνωστικών αντικειμένων είτε στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης.

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών

Οι μαθητές από προηγούμενες τάξεις γνωρίζουν ότι κάθε τόπος έχει την δική του ιστορία και τις δικές του ομορφιές, ενώ είναι σε θέση να απαριθμήσουν συγκεκριμένα σημεία ενδιαφέροντος ή αξιοθέατα από διάφορες περιοχές της χώρας.

Ως προς τις ΤΠΕ οι μαθητές είναι εξοικειωμένοι με το άνοιγμα και την πλοήγηση σε επιλεγμένες ηλεκτρονικές διευθύνσεις με τη βοήθεια ενός φυλλομετρητή (π.χ. Firefox) και τη χρήση του λογισμικού παρουσίασης PowerPoint.

Συμβατότητα   με  το   Α.Π.Σ

 Το διδακτικό σενάριο είναι  συμβατό με το ΑΠΣ του μαθήματος της Γεωγραφίας και ειδικότερα με την Ενότητα 2 «Φυσικό Περιβάλλον της Ελλάδας», Κεφάλαιο 13. Τα βουνά της Ελλάδας (σελ. 47-49). Η παραπάνω ενότητα καλύπτει το γνωστικό περιεχόμενο ως προς τους άξονες του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, αλλά και των μεταξύ τους αλληλεπιδράσεων.

Στόχοι του εκπαιδευτικού σεναρίου

• ως προς το γνωστικό αντικείμενο

1. Να προσανατολίζονται στο χώρο.
2. Να εντοπίζουν στο χάρτη συγκεκριμένες περιοχές.
3. Να αποκτήσουν μια γενική εικόνα της γεωμορφολογίας Ελλάδας.
4.  Να διερευνήσουν τους λόγους που οδηγούν τους ανθρώπους σε συγκεκριμένες επιλογές όσον αφορά την κατασκευή έργων και τη διαβίωσή τους σε διάφορες περιοχές.
5. Να συλλέξουν και να επεξεργαστούν πληροφορίες για τα δυο τρενάκια.
6. Να συνειδητοποιήσουν την αλληλεπίδραση ανθρώπου και περιβάλλοντος.

• ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών

1. Να εξασκηθούν στη χρησιμοποίηση οπτικής απεικόνισης Google earth.
2. Να εξοικειωθούν με την ανάγνωση ηλεκτρονικών κειμένων,  την αναζήτηση, την επιλογή και καταγραφή πληροφοριών (κείμενο ή εικόνα).
3. Να αξιοποιούν προγράμματα παρουσίασης προκειμένου να οργανώσουν και να παρουσιάσουν πληροφοριακό  υλικό που έχουν στη διάθεση τους.

• ως προς τη μαθησιακή διαδικασία

1. Να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη
2. Να  αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας, μέσα από την εργασία σε ομάδες
3. Να οικοδομήσουν τη γνώση με τρόπο διερευνητικό.

Οργάνωση της τάξης

Οι μαθητές θα δουλέψουν σε ομάδες των δυο ατόμων στους υπολογιστές με τη βοήθεια  και την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού  και των φύλλων εργασίας που ετοιμάστηκαν για τις ανάγκες των δραστηριοτήτων. Για την εκμάθηση των λογισμικών που αξιοποιούνται στα πλαίσια του παρόντος σεναρίου έχουν αφιερωθεί προηγούμενες διδακτικές ώρες π.χ. μια ώρα εικαστικών για το PowerPoint. Μετά την ολοκλήρωση κάθε δραστηριότητας στους  ηλεκτρονικούς υπολογιστές οι ομάδες παρουσιάζουν τα αποτέλεσμα της δουλειάς τους στην ολομέλεια της τάξης, γίνεται  συζήτηση ή/και επεξεργασία επιλεγμένων αποσπασμάτων ή δραστηριοτήτων από το βιβλίο μαθητή. 

Διδακτικές Προσεγγίσεις και στρατηγικές

Το σενάριο βασίζεται στις αρχές μάθησης του επικοδομητισμού και της κοινωνικοπολιτιστικής θεώρησης και προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και η επιλογή των λογισμικών και εργαλείων ΤΠΕ.       

Στην  κοινωνικοπολιστισμική θεώρηση  του Vygotsky   δίνεται έμφαση στη μαθησιακή θεωρία, στην αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών  αλλά και στο κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο αυτή υλοποιείται. Σύμφωνα με την θεώρηση  του Bruner  και του κουνστρουκτιβισμού  έμφαση δίνεται στη σταδιακή ανακάλυψη της γνώσης  από το δρών υποκείμενο μέσα από μια ανακαλυπτική διαδικασία (πχ πείραμα, δοκιμή κτλ). Η διαδικασία αυτή προσφέρει στο άτομο  ένα σημαντικό κίνητρο για την ενεργό συμμετοχή του. Στο πλαίσιο αυτό ο εκπαιδευτικός υιοθετεί  το ρόλο του εμψυχωτή και του καθοδηγητή που υποστηρίζει τους μαθητές στις προσπάθειες τους.

Στα πλαίσια της ανακαλυπτικής μεθόδου βασικό στοιχείο αποτελεί η ταξινόμηση των πραγμάτων και των γεγονότων σε εννοιολογικές κατηγορίες καθώς μέσω αυτής το άτομο απλοποιεί και μειώνει την πολυπλοκότητα του περιβάλλοντός του,  αναζητά ομοιότητες και διαφορές  ώστε να διευκολύνει την μάθηση αναγνωρίζοντας τα βασικά στοιχεία μιας έννοιας.Προς αυτή την κατεύθυνση των παραπάνω θεωρήσεων  επιλέχθηκαν λογισμικά που προάγουν την ανάπτυξη  της δημιουργικής αλλά και συμβολικής  έκφρασης,  και της επικοινωνίας  μέσα από την διερεύνηση και την ανακάλυψη, καθώς  μέσα από την χρήση τους η διδακτική διαδικασία παύει να είναι γραμμική.

Ειδικότερα επιλέχθηκαν το πρόγραμμα οπτικοποίησης και προσομοίωσης  Google Earth, καθώς περιέχει δορυφορικές εικόνες και χάρτες μεγάλης ευκρινείας για όλη τη Γη. Δίνοντας την δυνατότητα στο χρήστη να πλοηγηθεί  και να εξερευνήσει  κάθε γωνιά της, από το ύψος που θα επιλέξει ενώ παράλληλα παρέχονται πληροφορίες όπως ιστορικές εικόνες από όλο τον πλανήτη, τρισδιάστατες αναπαραστάσεις.  Το συγκεκριμένο λογισμικό επιλέχθηκε αντί της παραδοσιακής «υδρογείου σφαίρας» διότι η εμφάνιση της Γης στο Google Earth είναι πιο παραστατική και ρεαλιστική. Ο χρήστης μπορεί να  επικεντρωθεί  και να μελετήσει μια συγκεκριμένη περιοχή, μεγεθύνοντας  την και μελετώντας συγκεκριμένα γεωγραφικά και γεωμορφολογικά στοιχεία, να υπολογίσει αποστάσεις κτλ

Επίσης αξιοποιήθηκε το πρόγραμμα παρουσίασης PowerPoint. Πρόκειται για ένα πολυμεσικό και υπερμεσικό εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί και σαν εργαλείο οπτικοποίησης.Πρόκειται για έναν εναλλακτικό τρόπο παρουσίασης  των εργασιών  του χρήστη. Είναι ένα πρόγραμμα εύκολο στην χρήση του, που εκτός από την ελκυστικότητα του, προωθεί την ανάπτυξη  ικανοτήτων διαχείρισης έργου, οργάνωσης και σχεδιασμού αλλά και δεξιότητες έρευνας. Η παροχή δυνατότητας υπερμέσων ενθαρρύνει τη χρήση πολλαπλών τρόπων αναπαράστασης σε αντίθεση με τον παραδοσιακό τρόπο εκπαίδευσης.

 Η αξιοποίηση του διαδικτύου ευνοεί την ανάπτυξη δεξιοτήτων αναζήτησης  και διαχείρισης πληροφορίας μέσα από την  κριτική επεξεργασία της και για το λόγο αυτό το εκπαιδευτικό σενάριο περιλαμβάνει παιδαγωγικές δραστηριότητες συλλογής, καταγραφής, επιλογής  πληροφοριών  και την επεξεργασία γραπτών κειμένων, εικόνων  αλλά και βίντεο. Η διαθεσιμότητα ενός μεγάλου αριθμού πηγών θέτει ως σημαντικό ζήτημα την ανάπτυξη ικανοτήτων ενεργούς αναζήτησης και κριτικής επεξεργασίας τους.

Αξιολόγηση

Δεν αναμένεται να συναντήσουν ιδιαίτερες δυσκολίες  σχετικά με το γνωστικό αντικείμενο αλλά ούτε και με τα λογισμικά και την αναζήτηση στο διαδίκτυο καθώς έχει προηγηθεί εξοικείωση με αυτά. Ενδεχομένως να αφιερωθεί περισσότερος χρόνος για τις δραστηριότητες με τη χρήση του Google Earth λόγω της ελκυστικότητας του αλλά και για τον τρόπο πλοήγησης σε αυτό.Η αξιολόγηση γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης μέσα από την ανταπόκριση και τη συμμετοχή των μαθητών. Σαν τελική αξιολόγηση μπορεί να μοιραστεί στους μαθητές το προτεινόμενο φύλλο αξιολόγησης.

Επέκταση- Σχόλια

Το παρόν σχέδιο εργασίας ενδεχομένως να επεκταθεί σε περισσότερες διδακτικές ώρες ανάλογα με την εξοικείωση των μαθητών με τους Η/Υ και τα αντίστοιχα προγράμματα ή λογισμικά. Κάνοντας τις κατάλληλες τροποποιήσεις, είναι δυνατόν να επεκταθεί και σε άλλες θεματικές όπως π.χ. ιστορία (εντοπισμός ιστορικών διαδρομών), περιβαλλοντικά προγράμματα (εθνικοί δρυμοί, προστατευόμενες περιοχές, ανθρώπινες  κατασκευές) κ.τ.λ. Επιπλέον θα μπορούσε να υλοποιηθεί και στα πλαίσια της Γλώσσας και της Μελέτης Περιβάλλοντος της Δ΄ Δημοτικού με αφορμή το κείμενο «Το παραδεισένιο Πήλιο» (Γλώσσα  Δ΄ Δημοτικού, γ τεύχος, σελ. 74).

Βιβλιογραφία

• ΥΠΕΠΘ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2003),Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ). Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ)
• ΥΠΕΠΘ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2010), Γεωγραφία, Ε΄ Δημοτικού, Βιβλίο Δασκάλου.
• ΥΠΕΠΘ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2010), Γεωγραφία, Ε΄ Δημοτικού, Βιβλίο Μαθητή
• Ματσαγγούρας, Η. (2000), Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, Γρηγόρης, Αθήνα
• Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία (2008), Τεύχος 1, Γενικό Μέρος, ΥΠΕΠΘ, Πάτρα
• Καραντζής Ι, Aγγελόπουλος Η., Καραγιάννης Π., Φραγκούλης Ι., Φωκάς Ε. (2003).  Η διδασκαλία των μαθημάτων του δημοτικού σχολείου με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Διδακτικές εφαρμογές στο πλαίσιο του Διαθεματικού προγράμματος σπουδών. Αθήνα: Καλειδοσκόπιο.