Εισαγωγή

​Η διδασκαλία, στους μαθητές του γυμνασίου, της έννοιας του γεωλογικού χρόνου, των κινήσεων των λιθοσφαιρικών πλακών και των αποτελεσμάτων τους, παρουσιάζει αυξημένη δυσκολία. Οι έννοιες και οι διαδικασίες που περιλαμβάνονται σε αυτά τα μαθήματα, δεν είναι άμεσα παρατηρήσιμες. Απαιτείται φαντασία από τους μαθητές για να συνδέσουν την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών στον χώρο με το αποτέλεσμα στην αλλαγή της επιφάνειας της Γης σε βάθος χρόνου εκατομμυρίων ετών. Έχουν νιώσει σεισμούς, έχουν δει ηφαίστεια, έχουν ακούσει για τη μετακίνηση των ηπείρων, αλλά δεν μπορούν να δουν τις λιθοσφαιρικές πλάκες να κινούνται. Τους κάνει εντύπωση η ανεύρεση απολιθωμάτων στην ξηρά, η ανόργανη σύσταση των απολιθωμάτων και δυσκολεύονται να προσεγγίσουν τον γεωλογικό χρόνο. Για την αποτελεσματικότερη κατανόηση των παραπάνω εννοιών - διαδικασιών σχεδιάστηκε σενάριο διδασκαλίας, το οποίο χρησιμοποιεί κινούμενες αναπαραστάσεις και εκπαιδευτικό λογισμικό. Το προτεινόμενο σενάριο δομείται γύρω από δύο φύλλα εργασίας, καθένα για μία διδακτική ώρα. 

Συμβατότητα με το αναλυτικό πρόγραμμα

Στο βιβλίο Γεωγραφίας της Α΄ τάξης (1) το κεφάλαιο ‘’Λιθόσφαιρα’’ ξεκινά με την ηλικία της Γης και μετά εξετάζεται το εσωτερικό της Γης, η έννοια των λιθοσφαιρικών πλακών και η κίνησή τους με αναφορά στη θεωρία του Wegener. Στο τετράδιο εργασιών αναλύεται η αλλαγή στη θέση των ηπείρων μέσω της κίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών.

Το παρόν σενάριο καλύπτει τους διδακτικούς στόχους του Α.Π.Σ.  της ενότητας ‘’Φυσικό Περιβάλλον / Λιθόσφαιρα / Γεωλογικός χρόνος’’(2).

Διδακτικοί στόχοι

Στο τέλος του μαθήματος οι μαθητές θα πρέπει:

• Να γνωρίζουν την ηλικία της Γης και τους τρόπους προσδιορισμού της ηλικίας των πετρωμάτων (σχετικά και απόλυτα).
• Να περιγράφουν, σε γενικές γραμμές, τον τρόπο σχηματισμού των απολιθωμάτων.
• Να διακρίνουν και να περιγράφουν κριτήρια προσδιορισμού της σχετικής ηλικίας των γεωλογικών στρωμάτων.
• Να αναφέρουν τα ονόματα των μεγάλων περιόδων της ιστορίας της Γης και να συνδέουν καθεμία από αυτές με γνωστές, χαρακτηριστικές ομάδες οργανισμών (π.χ. ψάρια, δεινόσαυροι, θηλαστικά, άνθρωπος).
• Να περιγράφουν ορισμένες από τις μεταβολές τις οποίες υπέστη στο παρελθόν η γεωγραφία του πλανήτη (υπερήπειροι, τεμαχισμός, μετακίνηση).

 Οργάνωση διδασκαλίας και υλικοτεχνική υποδομή

Οι μαθητές μπορούν να εργαστούν μόνοι τους ή σε ομάδες 2-3 ατόμων στο εργαστήριο Πληροφορικής (ανάλογα με τον εξοπλισμό του σχολείου), ή στην αίθουσα διδασκαλίας με χρήση η/υ και βιντεοπροβολέα. Η σύνδεση στο διαδίκτυο είναι χρήσιμη.

Στο πρώτο φύλλο εργασίας χρησιμοποιείται η ιστοσελίδα «WebGeology» του Πανεπιστημίου του Tromsø της Νορβηγίας (3). Σε αυτήν την ιστοσελίδα περιλαμβάνονται μαθήματα βασικών θεμάτων Γεωλογίας, με κινούμενες αναπαραστάσεις που εξηγούν αρκετά αναλυτικά τις διάφορες διεργασίες. Τα θέματα που παρουσιάζονται ξεπερνούν ασφαλώς το επίπεδο του Γυμνασίου, αλλά με την κατάλληλη καθοδήγηση από τον καθηγητή είναι δυνατή η αποτελεσματική αξιοποίηση της ιστοσελίδας. Στην περίπτωση αδυναμίας σύνδεσης στο διαδίκτυο, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν στατικές εικόνες.

Στο δεύτερο φύλλο εργασίας χρησιμοποιείται το εκπαιδευτικό λογισμικό «Γεωλογία – Γεωγραφία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (4). (Τμήματα του λογισμικού περιλαμβάνονται στο "Φωτόδεντρο" (5).) Πρόκειται για ένα διαδικτυακό περιβάλλον δραστηριοτήτων με πολυμεσικό υλικό, προσομοιώσεις, μικρόκοσμους, δοκιμασίες, παιχνίδια, παρουσιάσεις και άλλες υπερμεσικές εφαρμογές. Το λογισμικό συμβάλει στη διδασκαλία καθώς περιλαμβάνει εφαρμογή που με πολλαπλές αναπαραστάσεις παρουσιάζει τις φάσεις της ηλικίας της Γης, τη μορφή που είχε η επιφάνειά της και ορισμένους χαρακτηριστικούς οργανισμούς που έζησαν σε κάθε εποχή. Μετά την εγκατάσταση του λογισμικού, δεν είναι απαραίτητη η σύνδεση στο διαδίκτυο.

Αναφορές:

1. Γεωλογία - Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου, βιβλίο μαθητή (2012), ΙΤΥΕ

2. ΦΕΚ 304 τ.Β΄ /13.3.2003 Αναλυτικά προγράμματα σπουδών Γεωλογίας - Γεωγραφίας. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας.

3. http://ansatte.uit.no/kare.kullerud/webgeology/webgeology_files/english/geol_time_eng.html/  WebGeology / Geology and time- relative age determination. Μαθήματα βασικών θεμάτων Γεωλογίας από το Πανεπιστήμιο Tromsø της Νορβηγίας.

4. http://www.pi-schools.gr/software/gymnasio/geografia_a_b/ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Εκπαιδευτικό λογισμικό «Γεωλογία – Γεωγραφία Α΄ και Β΄ Γυμνασίου».

5. http://photodentro.edu.gr/lor/ Φωτόδεντρο. Εθνικός Συσσωρευτής Εκπαιδευτικού Περιεχομένου.