Φάση Σεναρίου
Θρησκευτικά (ΔΕ) (Γυμνάσιο)
Ο Αβραάμ φιλοξενεί τον Θεό στη σκηνή του - ορθόδοξη εικόνα της Αγίας Τριάδας.
Η φιλοξενία του Αβραάμ, δημιουργικές τεχνικές.
Στην πρώτη φάση, μετά από κάποιες ερωτήσεις επανάληψης, για να θυμηθούμε τα σχετικά με τον Αβραάμ και τη Διαθήκη, χρησιμοποιούμε την συνεργατική – διερευνητική στρατηγική και ταυτόχρονα δημιουργική βιωματική τεχνική, artful thinking, τεχνική του έντεχνου συλλογισμού, μη λεκτική επικοινωνία, προκειμένου οι μαθητές μας να "θεολογήσουν" και να οικοδομήσουν τη νέα τους γνώση, μια και έχουμε να εξετάσουμε εικόνες. Ο έντεχνος συλλογισμός αναπτύχθηκε από το Harvard το 2004 με τον γενικό τίτλο Project Zero και σε συνεργασία με το Traverse City για τα δημόσια σχολεία του Μίτσιγκαν (βλ. http://pzartfulthinking.org/).
Στο τέλος, αφού παρουσιαστούν τα αποτελέσματα κάθε ομάδας στην ολομέλεια, επιβραβεύουμε όλους τους μαθητές με μια μικρή εικόνα της Αγίας Τριάδος. Θα τους δώσουμε επίσης και μια εργασία - μέθοδος scamper, φύλλο εργασίας 7 - για το σπίτι (εκτέλεση μέσω ασύγρονης διαδικτυακής επικοινωνίας στην edmodo). Επιλέξαμε εξάλλου την edmodo διότι εξασφαλίζει το blended learning. Για να μπορέσουν οι μαθητές να κάνουν την ετεροπαρατήρηση και βαθμολόγησή τους ανεβάζουμε ακόμη ένα αρχείο κοινό για όλες τις ομάδες με μια «κλίμακα διαβαθμισμένων κριτηρίων», όπως ορίζεται η ρούμπρικα κατά Ματσαγγούρα (2004). (Φύλλο 8).
Η μέθοδος scamper είναι μια τεχνική δημιουργικής παραγωγής ιδεών. Η λέξη "Scamper" δημιουργήθηκε από τα αρχικά των λέξεων: Substitute: Αντικατάσταση Combine: Συνδυασμός Adapt: Προσαρμογή / προσθήκη Modify: Τροποποίηση Put to other purposes: Επαναχρησιμοποίηση / Εναλλακτικές χρήσεις Eliminate: Απαλοιφή / Απλοποίηση Reverse: Αντιστροφή.
Βήμα 1ο: Οι μαθητές εισέρχονται στο εργαστήριο Πληροφορικής και κάθονται ανά ομάδες στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Οι ομάδες είναι έξι και αποτελούνται από τέσσερις μαθητές οι 4 ομάδες και από πέντε μαθητές οι άλλες 2 ομάδες. Έχουμε 26 μαθητές. Άρα κάθονται μπροστά σε έναν υπολογιστή ανα δύο δυάδες ή ανά μία τριάδα και μία δυάδα αντίστοιχα.
Ακολουθώντας τις υποδείξεις των Johnson, Johnson and Holubec (1990), για να έχουμε μια αποτελεσματική ομάδα, τη συγκροτήσαμε από τέσσερα ως πέντε μέλη, έτσι ώστε να είναι ανομοιογενείς. Φροντίσαμε επίσης να δημιουργήσουμε και τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις:
α. κατανόηση και αποδοχή κοινών σκοπών,
β. σαφής θετική αλληλεξάρτηση μεταξύ των μελών της ομάδας,
γ. συνθήκες άμεσης οπτικής επαφής και επικοινωνίας μεταξύ των μελών,
δ. ενεργός αλληλοπαρωθητική επικοινωνία μεταξύ όλων των μελών,
ε. αποκέντρωση της διδασκαλικής εξουσίας και ανάθεση ρόλων στα μέλη ,
στ. απόδοση λόγου (accountability),
ζ. ίσες ευκαιρίες επιτυχίας σε όλα τα μέλη και
η. συνεργατικές ή συναγωνιστικές σχέσεις με τις υπόλοιπες ομάδες.
(βλ. Johnson, Johnson και Smith 1998, Slavin 1994, Ματσαγγούρας 2000:72-83, Ματσαγγούρας 2004: 248, Prince 2004).
Κατά την πορεία της δραστηριότητας ο μαθητής είχε τον κεντρικό ρόλο και ο εκπαιδευτικός τον διαμεσολαβητικό - «φθίνουσα καθοδήγηση» - σε υποστηρικτική βάση. Οι μαθητές δούλεψαν σε ομάδες έχοντας ταυτόχρονα αυτονομία και αυτενέργεια για να πετύχουν τους στόχους, αφού κάθε μαθητής είχε συγκεκριμένο ρόλο στην ομάδα. Έγινε κατανομή εργασιών και χρονοδιάγραμμα.
Χρησιμοποιούμε την πλατφόρμα της Edmodo, όπως είπαμε και στα γενικά στοιχεία του σεναρίου, διότι είναι ένα κοινωνικό δίκτυο που ανήκει στο λεγόμενο Web 2.0 και ενθαρρύνει την άμεση ανταλλαγή απόψεων και μηνυμάτων, τη συμμετοχικότητα και συνεργατικότητα, την ανατροφοδότηση καθώς και τη δυνατότητα ενσωμάτωσης ποικίλων ψηφιακών μέσων με σχετική ευκολία και χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις από πλευράς των μαθητών. Επίσης με αυτό εξασφαλίζεται η ασφάλεια και η προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαθητών, καθώς υπάρχει η χρήση κωδικών της ομάδας για τους μαθητές. Τέλος, κάθε μαθητής εισέρχεται στο δίκτυο με τον δικό του προσωπικό κωδικό.
Βήμα 2ο: Δίνουμε στους μαθητές τον κωδικό μαθήματος και εισέρχονται στην edmodo πρώτα με τον κωδικό εγγραφής τους και ύστερα με τον κωδικό μαθήματος για το συγκεκριμένο μάθημα. Βλέπουν ότι στην ομάδα τους υπάρχουν έγγραφα, εικόνες και δραστηριότητες.
Βήμα 3ο: Εξηγούμε στους μαθητές με ποιο θέμα θα ασχοληθούμε: Θα δούμε πώς η Εκκλησία μας εικονίζει τον Τριαδικό Θεό και τι σχέση έχει αυτό το ερώτημα με τον Αβραάμ, τον οποίο μελετούμε. Αυτό θα το ανακαλύψουν οι μαθητές μας.
Γι αυτό τον λόγο ξεκινάμε πρώτα με τις εικόνες και μετά πάμε στο κείμενο, διότι θέλουμε οι μαθητές να ανακαλύψουν πρώτοι εκείνοι το θέμα μας και μετά να δούμε το θέμα μας από τις πηγές.
Βήμα 4ο: Ας θυμηθούμε την Διαθήκη και την Αποκάλυψη του Θεού στον Αβραάμ παίζοντας ένα παιχνιδάκι. (Ερωτήσεις και συμπλήρωση κενών. Βεβαίως και τις ερωτήσεις και τη συμπλήρωση κενών μπορούμε να τα έχουμε στην edmodo, όμως εδώ για να είναι ορατά από όλους χρησιμοποιήσαμε τα διαδραστικά εργαλεία της πλατφόρμας Αίσωπος).
Βήμα 5ο: Εξηγούμε στους μαθητές ότι έχουν να ανοίξουν το 1ο φύλλο εργασίας, το οποίο είπαμε τους έχουμε προαναρτήσει στην ομάδα τους στην edmodo. Κάθε ομάδα έχει 15 λεπτά καιρό να επεξεργαστεί συνεργατικά τις ερωτήσεις. Υπάρχουν βέβαια και οι ρόλοι για κάθε μέλος της ομάδας, όπως αυτό τους το διευκρινίζουμε στο φύλλο εργασίας.
Η Α΄ομάδα έχει να εξετάσει ένα μωσαϊκό που βρίσκεται στον καθεδρικό ναό στο Monreale, με βάση τον έντεχο συλλογισμό,
μοτίβο 1: Βλέπω - σκέπτομαι - αναρωτιέμαι και στη συνέχεια οι μαθητές θα δώσουν έναν τίτλο στην εικόνα.
Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές ασκούνται στη συστηματική εξέταση μιας εικόνας, διαχωρίζουν την παρατήρηση από την ερμηνεία, ερμηνεύουν οι ίδιοι βάσει επιχειρημάτων και τέλος, μένουν ανοικτοί σε διάλογο για περαιτέρω διερεύνηση. Η εικόνα που χρησιμοποιήσαμε εδώ υπάρχει στη συλλογή του φωτόδενδρου. (Βλ. Φύλλο Εργασίας 1).
Η Β΄ομάδα έχει να εξετάσει την εικόνα της Αγίας Τριάδος του Θωμά Μπάθα, δεύτερο μισό του 16ου αι. Την εικόνα πήραμε από την ιστοσελίδα Μυριόβιβλος. (http://www.myriobiblos.gr/afieromata/pnevma/icons_gr.html).
Χρησιμοποιούμε τον έντεχνο συλλογισμό, το μοτίβο 2:Σκεφθείτε - αμφιβάλλετε - εξερευνήστε, ενώ στο τέλος ζητούμε επίσης να δώσουν οι μαθητές έναν τίτλο για την εικόνα.
Θέλουμε να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις που ήδη έχουν - εδώ οι μαθητές σίγουρα αναγνωρίζουν τα Τρία Πρόσωπα - με την καινούρια γνώση. Δηλαδή στην ουσία θέλουμε να σκεφτούν κατά πόσο η συγκεκριμένη εικόνα αποδίδει το ομόχρονο των προσώπων, ώστε αργότερα, να τη συγκρίνουν με την εικόνα της Φιλοξενίας. Επίσης θέλουμε οι ίδιοι οι μαθητές να αναζητήσουν το τι περισσότερο θέλουν να μάθουν και να συστηματοποιήσουν την έρευνά τους. (Βλ. Φύλλο Εργασίας 2).
Η Γ΄ομάδα έχει να εξετάσει την εικόνα Φιλοξενία του Αβραάμ του Βυζαντινού Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, όπως υπάρχει στη συλλογή εικόνων του Φωτόδενδρου.
Χρησιμοποιούμε τώρα το μοτίβο 10 Χ2, όπου τελικά οι μαθητές θα συνθέσουν ένα δικό τους κείμενο που θα εμπεριέχει τις φράσεις και λέξεις που προηγουμένως σκέφτηκαν. Οι μαθητές εξασκούνται στην παρατήρηση, την εμβάθυνση και τη δημιουργικότητα. (Βλ. Φύλλο Εργασίας 3).
Η Δ΄ομάδα έχει να εξετάσει δύο μωσαϊκά από τον καθεδρικό ναό στο Monreale, ώστε να παρατηρήσει συγκεκριμένα στοιχεία των εικόνων και να οδηγηθεί στις έννοιες του ομοούσιου και ομότιμου των προσώπων της Αγίας Τριάδος, έννοιες που στη συνέχεια θα ερευνήσει με βάση το Λεξικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. (Τα μωσαϊκά υπάρχουν στη συλλογή φωτογραφιών του φωτόδενδρου).
Εδώ οι μαθητές λειτουργούν με την τεχνική των δημιουργικών ερωτήσεων (:Creative questions).(Βλ. Φύλλο Εργασίας 4).
Η Ε΄ομάδα έχει να κάνει συγκριτιστική εξέταση δύο εικόνων. Μέσω της παρατήρησης και περιγραφής έχουμε ένα "Παιγνίδι επεξεργασίας - elaboration game".
Οι μαθητές θα συγκρίνουν την εικόνα - έργο του Θωμά Μπάθα με αυτήν του Αντρέι Ρουμπλιώφ, για να καταλήξουν ποια από τις δύο εικόνες εξασφαλίζει το ομοούσιο, ομόχρονο και ομότιμο των Τριών Προσώπων. Οι μαθητές εξασκούνται όχι μόνο στην παρατήρηση, αλλά και συνεργάζονται για να καταλήξουν κριτικά σκεπτόμενοι σε θεολογικά ζητήματα. Αναζητούν στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα την έννοια ομοούσιος και αναζητούν στο διαδραστικό βιβλίο της Ιστορίας κάποια πληροφορία για τον Αντρέι Ρουμπλιώφ.
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B131/179/1258,4532/ Όλα δίνονται στο φύλλο εργασίας. (Βλ. Φύλλο Εργασίας 5).
Η Στ΄ ομάδα, κατά παρόμοιο τρόπο, εξετάζει ειδικότερα την εικόνα του Αντρέι Ρουμπλιώφ σε μια προσπάθεια θεολογικής ερμηνείας της.
Στη συνέχεια, έχοντας δίπλα και την εικόνα της Αγίας Τριάδος από τον Θεοφάνη τον Έλληνα, ερευνά ποιο στοιχείο συνδέει τον Ρουμπλιώφ με τον Θεοφάνη τον Έλληνα με βάση το κείμενο στο οποίο τους παραπέμπουμε και βρίσκεται στην ιστοσελίδα της Μυριόβιβλου. Οι εικόνες βρίσκονται στη συλλογή του φωτόδενδρου. (Βλ. Φύλλο Εργασίας 6).
Βήμα 6ο: Αφού συμπληρωθούν τα 15 λεπτά αυτενέργειας και έρευνας των μαθητών, οι ομάδες καλούνται να παρουσιάσουν αυτά που έγραψαν στην ολομέλεια, ώστε να υπάρξει ανταλλαγή ιδεών και να καταλήξουν στο τελικό συμπέρασμα, της απεικόνισης της Αγίας Τριάδος κατά την Ορθόδοξη Εκκλησία με την εικόνα της σκηνής της Φιλοξενίας του Αβραάμ.
Η εξέταση των εικόνων και ευρύτερα των έργων τέχνης αφενός εμπλουτίζει την αισθητική εμπειρία των μαθητών και αφετέρου καλλιεργεί κριτική-στοχαστική διάθεση απέναντι στα γεγονότα (Κόκκος και Μέγα, 2010). Στις μέρες μας είναι αρκετοί αυτοί – Mezirow (1990 και 1998), Olson (2000), Efland (2002), Perkins και οι συνεργάτες του (1991), Perkins (1994)- που υποστηρίζουν ότι «η συστηματική παρατήρηση έργων τέχνης ενεργοποιεί τον κριτικό στοχασμό του παρατηρητή-εκπαιδευόμενου (Κόκκος και Μέγα, 2010).
(Βέβαια, εφόσον χρησιμοποιούμε την edmodo, εννοείται ότι οι μαθητές αναρτούν εκεί το έγγραφό τους και το στέλνουν στις άλλες ομάδες για να μπορούν όλοι να δουν την εργασία όλων. Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα με την edmodo να παρακολουθεί τις δραστηριότητες κάθε μαθητή σε κάθε ομάδα και να τη βαθμολογεί ή και να δίνει κονκάρδες επιβράβευσης).
Βήμα 7ο: Επιβραβεύουμε όλους τους μαθητές για την ενεργό συμμετοχή τους μοιράζοντας στον κάθε έναν από αυτούς από μια μικρή χάρτινη εικόνα της Φιλοξενίας του Αβραάμ / Αγίας Τριάδας. Καλύτερα θα είναι να έχουμε σημειώσει στο πίσω μέρος της εικόνας κάποια σύντομα στοιχεία. Π.χ. Η Ορθόδοξη Εκκλησία εικονίζει την Αγία Τριάδα με την σκηνή της "φιλοξενίας του Αβραάμ".
Στη φάση αυτή του σεναρίου εξασφαλίστηκε η ενεργός συμμετοχή όλων, η συνδιαμόρφωση ενός πλαισίου αναζήτησης, με ατομική καταγραφή, κατάθεση των παρατηρήσεων, σχολίων, σκέψεων και συναισθημάτων όλων στη συνέχεια, συζήτηση και αναζήτηση από κοινού αυτού που μπορεί να είναι το νόημα και η λειτουργία της μη λεκτικής επικοινωνίας των αγιογραφιών. Οι μαθητές που εργάζονται κατά ομάδες, πράγματι, ενθαρρύνουν ο ενας τον άλλο να υποβάλλουν ερωτήσεις, να εξηγούν και να τεκμηριώνουν τις απόψεις τους, να αρθρώνουν τον συλλογισμό τους, να διαμορφώνουν τη γνώμη τους και να σκέπτονται με αυτήν, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη μάθηση. (Μπαλατζάρας, 2004).
Βήμα 8ο: Εξηγούμε στους μαθητές ότι έχουν να ανοίξουν το Φύλλο εργασίας με την κατ' οίκον διαδικτυακή εργασία τους, τα αποτελέσματα της οποίας ως ομάδες θα τα διαμοιραστούν και θα τα ετεροπαρατηρήσουν - αλληλοαξιολογήσουν στην πλατφόρμα εργασίας τους στην edmodo, ώστε την επόμενη φορά, να ξέρουμε τη νικήτρια ομάδα που θα αναλάβει την ξενάγηση με τη βοήθεια των υπολοίπων.
Ερώτηση συμπλήρωσης κενών
Παραθέτουμε δειγματικά μια σελίδα από αυτές που έχουν οι μαθητές να ανοίξουν στο Λεξικό της Πύλης:
Παραθέτουμε δειγματικά μια από τις σελίδες που έχουν να ανοίξουν οι μαθητές.
Η ed modo δινει τη δυνατότητα δημιουργίας υποομάδων και διαμοιρασμού αρχείων.
Η edmodo δίνει τη δυνατότητα απονομής διακριτικών τίτλων επιβράβευσης στους μαθητές της ομάδας. Διευκρίνιση
Δημιουργός Σεναρίου: Σμαράγδα Φαρίδου (Εκπαιδευτικός)