Σύντομη περιγραφή

Κατά την πρώτη φάση εφαρμογής του σεναρίου που διαρκεί τρεις διδακτικές ώρες οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, διερευνούν τα θέματα τους και καταγράφουν τα συμπεράσματά τους σε λογισμικό παρουσίασης. Οι  μαθητές καλούνται να εντοπίσουν μέσα από τη συγκριτική εξέταση των προτεινόμενων κειμένων πώς διαμορφώθηκε στο πέρασμα του χρόνου η κοινωνική αντίληψη σχετικά με τα φύλα, να συνδέσουν αυτές τις αντιλήψεις με την ιστορική και χρονική συγκυρία των συγκεκριμένων κειμένων αλλά και με τη σημερινή εποχή. 

Α. ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Η διδακτική πρόταση που ακολουθεί αφορά σε δραστηριότητες που βασίζονται στην αξιοποίηση οπτικοαουστικού υλικού, ηλεκτρονικών πηγών και άρθρων και στοχεύουν στη μελέτη των εξεταζόμενων κειμένων τόσο στο επίπεδο του κειμένου όσο και στο επίπεδο των εξωκειμενικών και διακειμενικών δεδομένων (παρακειμενικών και εξωκειμενικών στοιχείων, τη λειτουργία ιστορικών και κοινωνικών φαινομένων αλλά και διαχρονικής εξέτασης). Οι δραστηριότητες αυτές ομαδοποιούνται με βάση ένα κεντρικό θέμα που καλείται κάθε ομάδα να εξετάσει. Προηγούνται τα θέματα και η περιγραφή του τελικού προϊόντος που καλούνται οι ομάδες να πραγματευτούν και να παραδώσουν. Ακολουθούν οι ηλεκτρονικές πηγές του κειμένου, του υπερκειμένου και της αρθογραφίας. Τέλος, παρουσιάζονται οι δραστηριότητες των ομάδων.

Α.1. Θέματα

Η πρώτη ομάδα θα μελετήσει τη δύναμη του έρωτα όπως αυτή καταγράφεται στον «Ερωτόκριτο» του Βιτζέντζου Κορνάρου και στην «Ερωφίλη» του Γεωργίου Χορτάτση βάσει ερωτημάτων που θα της δοθούν. 

Η δεύτερη ομάδα αυτή θα σχολιάσει τον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας, τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν και τις σχέσεις των δυο φύλων στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται το αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα» και το μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Στέλλα Βιολάντη»,  και τη μετεξέλιξή τους στη σημερινή εποχή. 

Η τρίτη ομάδα θα εξετάσει τη Στέλλα Βιολάντη ως φεμινιστικό σύμβολο από το ομώνυμο μυθιστόρημα και το θεατρικό του Ξενόπουλου υπό το πρίσμα της άποψης ότι αποτελεί την πρώτη γυναικεία διαμαρτυρία ενάντια στην πατριαρχική εξουσία στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η αφετηρία του προβληματισμού που της δίνεται είναι η άποψη της κριτικής ότι «το κοινωνικό κατεστημένο των αρχών του 20ού αιώνα έδωσε στον Γρηγόριο Ξενόπουλο την αφορμή να πλάσει μια ξεχωριστή ηρωίδα που εξυψώνεται στα όρια του Ιδανικού, αποτελώντας πρότυπο μιας άλλης καλύτερης ζωής για το γυναικείο φύλο.  

Η τέταρτη ομάδα θα σχολιάσει το θεσμό της προίκας, την εμπορευματοποίηση και τις μορφές κακοποίησης της γυναίκας στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται τα ζητήματα αυτά στο αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα», στο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη  «Φόνισσα» και στην «προίκα» από Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς του Ανδρέα Λασκαράτου, καθώς και το βαθμό της επιβίωσής τους  στη σημερινή εποχή.

Η οδηγία που δίνεται σε όλες τις ομάδες για το τελικό προϊόν έχει ως εξής: Τα αποτελέσματα της ομαδικής σας διερεύνησης θα τα αποτυπώσετε σε μία παρουσίαση power point, προκειμένου να τα ανακοινώσετε στην τάξη σας.  Η παρουσίαση αυτή είναι ανάγκη να εμπλουτιστεί με εικόνες, φωτογραφίες, μουσικά βίντεο και συνδέσμους από το διαδίκτυο ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της παρουσίασής σας.

Α.2. Ηλεκτρονικές πηγές

• Ο «Ερωτόκριτος» από το θέατρο Ακροπόλ:  http://www.youtube.com/watch?v=IJ-RTDBzfoM
• Το μελοποιημένο απόσπασμα «Γροικήσατε τον Έρωτα» από τον Ερωτόκριτο του Βιτζέντζου Κορνάρου:
• http://www.youtube.com/watch?v=3PLRvdml9AM
• Το μελοποιημένο «Χορικό του έρωτα» από την Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση:
• http://www.youtube.com/watch?v=cgHMPtNKW04
• Το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου «Η τιμή και   το χρήμα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη από την παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:   http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14837/ .  Το τραγούδι των τίτλων της ταινίας της Τόνιας Μαρκετάκη «Η τιμή και το Χρήμα» που βασίστηκε στο αφήγημα του Κ. Θεοτόκη.  http://www.youtube.com/watch?v=WhepZMxNzZg
• Τα αρχαία γνωμικά για τον έρωτα: http://www.gnomikologikon.gr/catquotes.php?categ=01310.
• Το απόσπασμα από το αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14837/
• Το απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Στέλλα Βιολάντη» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14830/
• Το άρθρο της Άννας Ιωαννίδου «Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα: http://www.apostaktirio.gr/index.php?option=com_content&view=article&id….  Το άρθρο της Χριστίνας Κουλούρη «Εικόνες της σύγχρονης γυναίκας»: http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=134905
• Η ιστορία του διεθνούς φεμινιστικού κινήματος: http://feminist.net.tripod.com/feminism.html
•   Η ιστορία του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος:  https://christiannaloupa.wordpress.com/2010/02/21/to-%CF%86%CE%B5%CE%BC…  
•  Το μουσείο Ξενόπουλου: http://www.zakynthos-net.gr/xenopoulos/. Το αρχείο εθνικού θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playDetails.aspx?playID=878
•  Το ηχογραφημένο βίντεο από την παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Η απόφαση του Παναγή να κλείσει τη Στέλλα στη σοφίτα»: http://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=5611&mode=…
•  Το απόσπασμα «Μαρία και Στέλλα» από το μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Στέλλα Βιολάντη» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14830/
•  To δραματοποιημένο απόσπασμα από την τελευταία πράξη της θεατρικής του διασκευής σε ραδιοφωνική εκπομπή στην παρακάτω διεύθυνση του youtube: http://www.youtube.com/watch?v=A1_TM89cTbM
•  Το αρχείο του Κρατικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=878#publications
•  «Η γυναίκα στην τέχνη» της Ανθούλας Δανιήλ: http://www.diastixo.gr/arthra/874-ginaika-texni
•  Το απόσπασμα [Δουλευτάδες κι οι δυο, ποιόνε έχουμε ανάγκη;] από το αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14837/
•  Την τρίτη παράγραφο από το απόσπασμα [1. Κοντα Εις την Εστιαν],                 κεφ. Α΄ και στο απόσπασμα [2. Να μη Σωσουν], κεφ. Β'  από το μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη  «Φόνισσα» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:  http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14820/
•  Το απόσπασμα «Η προίκα» από Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς του Ανδρέα Λασκαράτου στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1916,6369/

Α.3. Δραστηριότητες

Α.3.1.  Ομάδα Α΄

H A΄ομάδα  καλείται να μελετήσει τη λειτουργία της λυτρωτικής και μεταμορφωτικής δύναμης του έρωτα στον «Ερωτόκριτο», στην «Ερωφίλη» και στην «Τιμή και το Χρήμα» ξεχωριστά αλλά και συγκριτικά μεταξύ τους (ομοιότητες και διαφορές), με την επισήμανση ότι ο έρωτας μπορεί να λειτουργήσει τόσο λυτρωτικά όσο και καταδυναστευτικά (τυραννικά, βασανιστικά).  Στη συνέχεια να μελετήσει τα αρχαία γνωμικά για τον έρωτα και να προβληματιστεί για το ποια από αυτά συνάδουν με την περιγραφή του ερωτικού βιώματος στον «Ερωτόκριτο» και ποια στην «Τιμή και το Χρήμα», και τέλος, ποια με το ερωτικό πνεύμα της σημερινής εποχής.  Τέλος, να συμπεριλάβει τα γνωμικά και την αντιστοίχησή τους με τα δύο κείμενα και την εποχή μας στο αρχείο της παρουσίασής της, και να αιτιολογήσει την απάντησή της.

Α.3.2.  Ομάδα Β΄

Σύμφωνα με την κριτική οι δυο γυναικείες μορφές της «Στέλλας Βιολάντη» και της «Τιμής και το Χρήμα» (Ρήνη, Στέλλα Βιολάντη) έρχονται σε σύγκρουση με καθιερωμένες αξίες και σπάνε τα δεσμά της εποχής τους.  «Τινάζοντας από πάνω της όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις η Ρήνη απελευθερώνεται κοινωνικά και ηθικά» (Γ. Παγανός). Η Β΄ ομάδα καλείται να επιβεβαιώσει τις παραπάνω απόψεις με αναφορές στα δύο έργα, να διερευνήσει τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στις δύο ηρωίδες.  Επίσης, αφού μελετήσει το άρθρο της Άννας Ιωαννίδου «Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα»  και το άρθρο της Χριστίνας Κουλούρη «Εικόνες της σύγχρονης γυναίκας» να προβληματιστεί για το αν υπάρχουν κοινά γυναικεία στερεότυπα ανάμεσα στα προτεινόμενα έργα και τη σημερινή εποχή, και για την ιστορική τους εξέλιξή, την διατήρησή τους σε μια μεταλλαγμένη μορφή ή την απαλοιφή τους από τον κοινωνικό ιστό.  Τέλος, να αναζητήσει στο διαδίκτυο και να καταγράψει τους σημαντικότερους σταθμούς της ιστορίας του φεμινιστικού κινήματος.

Α.3.3.  Ομάδα Γ΄

Η Γ΄ομάδα αφού διαβάσει το σημείωμα του συγγραφέα από το πρώτο πρόγραμμα της θεατρικής παράστασης της «Στέλλας Βιολάντη» και τον επίλογο του έργου από τον συγγραφέα στο δημοσίευμα της Νέας Εστίας  από το αρχείο του Κρατικού Θεάτρου καλείται να προβληματιστεί για το από πού άντλησε ο συγγραφέας του υλικό του, για τη δομή της πατριαρχικής οικογένειας από το 19^ο  αι. έως τις αρχές του 20^ουαι., για τη Στέλλα Βιολάντη ως διαχρονικό πρότυπο γυναικείας χειραφέτησης, και για την μεγάλη επιτυχία του έργου στην εποχή του αλλά και μεταγενέστερα. Τέλος, αφού διαβάσει το άρθρο «Η γυναίκα στην τέχνη» της Ανθούλας Δανιήλ να συμπεριλάβει στο αρχείο της τις γυναικείες μορφές στις οποίες αναφέρεται είτε από την αρχαία ελληνική γραμματεία και τη νεοελληνική λογοτεχνία, είτε από το θέατρο είτε από τον παγκόσμιο κινηματογράφο, και να παρουσιάσει τον συμβολισμό τους.

Α.3.4.  Ομάδα Δ΄

Η Δ΄ ομάδα καλείται να προβληματιστεί για το θεσμό της προίκας και την εμπορευματοποίηση της γυναίκας και να εξετάσει συγκριτικά τα αποσπάσματα από την «Τιμή και το Χρήμα»  και την «Προίκα».  Επίσης, να ανιχνεύσει μορφές κακοποίησης της γυναίκας στη «Φόνισσα» και στην «Προίκα» και να αναζητήσει πληροφορίες σχετικά με το θέμα της προίκας και διερευνώντας ιστορικά και κοινωνικά το θέμα.  Τέλος να καταγράψει σε γραφήματα του excel τα στατιστικά στοιχεία από την σύγχρονη εποχή για την κακοποίηση της γυναίκας από το άρθρο του έθνους με τίτλο «Ο χάρτης της κακοποίησης των γυναικών στην Ελλάδα» και να προτείνει λύσεις για την εξάλειψη του φαινομένου.