Το θέμα της ερευνητικής εργασίας "Προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς: Ταξίδι στα μνημεία της UNESCO στην Ελλάδα" εντάσσεται στο γνωστικό πεδίο "Τέχνες και Πολιτισμός" το οποίο ορίζεται ως μια διακριτή ενότητα στο βιβλίο εκπαιδευτικού "Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο". Είναι σημαντικό να δημιουργηθούν επιστημονικές συνδέσεις μεταξύ των μαθημάτων όπως Γλώσσα, Ιστορία, Καλλιτεχνικά, Αγγλικά, Πληροφορική και Μαθηματικά και να αναπτυχθούν δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσα από τα εμπλεκόμενα μαθήματα. Η Ελλάδα έχει συνυπογράψει από το 1981 τη Συνθήκη της UNESCO για την προστασία των μνημείων και χώρων παγκόσμιας κληρονομιάς. Στόχος της UNESCO είναι η προστασία από κάθε είδους φθορά και καταστροφή, προκειμένου αυτά να κληροδοτηθούν στις γενιές του μέλλοντος.Οι μαθητές θα οριοθετήσουν τις έννοιες "πολιτιστική κληρονομιά" και "μνημείο", θα γνωρίσουν τη δράση της UNESCO που ένας από τους κυριότερους στόχους της είναι η προστασία της Πολιτιστικής κληρονομιάς, θα εντοπίσουν τα κριτήρια που έθεσε η UNESCO ώστε να μπορέσει κάποιο μνημείο ή άλλο στοιχείο πολιτιστικής ή φυσικής κληρονομιάς να ενταχθεί σ' έναν κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και θα ερευνήσουν ποια είναι η διαδικασία ένταξης στον κατάλογο της UNESCO. Στη συνέχεια, θα έρθουν σ' επαφή με τα αριστουργήματα που βρίσκονται στην Ελλάδα ώστε να γίνει αντιληπτό στους μαθητές η μεγάλη προσπάθεια του οργανισμού για την προστασία και την επιβίωση των μνημείων.
Βασικά ερευνητικά ερωτήματα που προκύπτουν από την ανάδειξη των εκπαιδευτικών στόχων είναι τα εξής:
Τι σημαίνουν οι όροι "Πολιτιστική και Φυσική Κληρονομιά" και "Μνημείο";
Τι είναι η UNESCO; Πότε ιδρύθηκε και ποιοι είναι οι στόχοι της;
Ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία εντάσσονται τα μνημεία στον κατάλογο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO;
Ποια είναι η διαδικασία ένταξης στον κατάλογο των μνημείων;
Ποια είναι τα ελληνικά μνημεία που είναι ενταγμένα στο παγκόσμιο κατάλογο μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO;
Συσχέτιση με διδασκόμενα μαθήματα:Γλώσσα, Ιστορία, αγγλικά,Καλλιτεχνικά, Πληροφορική, Μαθηματικά
Η Ερευνητική Εργασία ακολουθεί το δεύτερο ερευνητικό σχήμα κατανομής θεμάτων και οργάνωσης ομάδων. Το θέμα καταμερίζεται σε τέσσερα υπο-θέματα και κάθε υπο-θέμα εξετάζεται αυτοτελώς από κάθε ομάδα, οι οποίες έχουν τακτές συναντήσεις Ολομέλειας με τη συμμετοχή όλων των ομάδων.Η ομάδα εργασίας μπορεί να αποτελείται από 16- 20 μαθητές χωρισμένους σε 4 υποομάδες. Ο εκπαιδευτικός ακολουθεί την προσέγγιση της φθίνουσας καθοδήγησης, με την οποία διδάσκει, παρωθεί και εμψυχώνει. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι λόγω της φύσης του γνωστικού αντικειμένου της Ερευνητικής Εργασίας, η οποία έχει διάρκεια 4 μήνες (ένα τετράμηνο) στη γενική περιγραφή του σεναρίου περιγράφεται όλος ο σχεδιασμός της εργασίας για να μπορέσει να γίνει κατανοητή η δομή της. Η Ερευνητική Εργασία αποτελεί ένα σύνολο που έχει αρχή, μέση και τέλος. Κάθε μέρος είναι συνέχεια του προηγούμενου και δεν μπορεί να παρουσιαστεί αποκομμένα το ένα από το άλλο. Όταν σχεδιάζεται μια ερευνητική εργασία, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι παρακάτω φάσεις εφαρμογής του Project:
Γενικός προγραμματισμός στην ολομέλεια του τμήματος
Προγραμματισμός και προετοιμασία της ερευνητικής ομάδας
Υλοποίηση δράσεων από υποομάδες για συλλογή δεδομένων
Επεξεργασία δεδομένων από ομάδα εντός τάξης
Επιλογή από ομάδα τρόπων αναπαράστασης των νέων γνώσεων
Προκαταρκτική παρουσίαση εργασιών στην ολομέλεια τμήματος
Διαμόρφωση κοινού φακέλου της ερευνητικής εργασίας
Συνοπτική παρουσίαση εργασίας σε ειδική ημερίδα στα ελληνικά/ή και στα αγγλικά
Αξιολόγηση ομαδικής εργασίας και ατομικής συμβολής μελών.
Επίσης, επισημαίνεται ότι στο παρόν διδακτικό σενάριο η κάθε φάση συμπίπτει με τις δραστηριότητες που θα υλοποιήσει η κάθε ομάδα και δεδομένου ότι το παρόν ψηφιακό διδακτικό σενάριο πρέπει να έχει διάρκεια μέχρι 3 ώρες στο κύριο μέρος του σεναρίου θα παρουσιαστούν δραστηριότητες που θα πρέπει να υλοποιήσουν οι μαθητές για τη συλλογή δεδομένων.
Τα υπο-θέματα που προτείνονται είναι τα εξής:
1η ομάδα: Ορισμός Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς και Μνημείου - Γνωριμία με τα μνημεία: Άγιο όρος, Ναός του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες, Δελφοί, Ακρόπολη Αθηνών, Μετέωρα
2η ομάδα:– Η UNESCO και η δράση της- Γνωριμία με τα μνημεία: Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά Μνημεία Θεσσαλονίκης, Επίδαυρος, Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, Ολυμπία
3η ομάδα: Κριτήρια ένταξης στον κατάλογο της UNESCO - Γνωριμία με το Μουσείο Ακρόπολης: Μυστράς, Δήλος, Μονή Δαφνίου, Μονή Οσίου Λουκά και Νέα Μονή Χίου, Πυθαγόρειο και Ηραίο Σάμου
4η ομάδα: Διαδικασία ένταξης στον κατάλογο της UNESCO - Γνωριμία με τα μνημεία: Βεργίνα, Μυκήνες και Τίρυνθα, Ιστορικό κέντρο (Χώρα), Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου και Σπήλαιο της Αποκάλυψης στην Πάτμο, Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας
Συγκεκριμένα, στην ερευνητική εργασία τέθηκαν οι παρακάτω στόχοι:
Επίπεδο γνώσεων
Να ορίζουν την έννοια της Πολιτιστικής και Φυσικής κληρονομιάς και την έννοια του μνημείου.
Να περιγράφουν τη δράση της UNESCO για την ανάγκη προστασίας και διάσωσης των πολιτιστικών αγαθών.
Να διακρίνουν τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ένα μνημείο εντάσσεται στον κατάλογο της UNESCO.
Να κατανοήσουν τη διαδικασία ένταξης των μνημείων στον κατάλογο της UNESCO.
Να γνωρίζουν τα μνημεία πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στην Ελλάδα και την ιστορία τους.
Επίπεδο ικανοτήτων
Να δημιουργούν ιστοσελίδα
Να σχεδιάζουν λευκώματα με τα μνημεία
Να οργανώνουν μια παρουσίαση για τα μνημεία στο σχολείο τους
Να συντάσσουν ερωτηματολόγια για τη διερεύνηση των αντιλήψεων του κοινού για τα μνημεία
Να κατασκευάζουν μακέτα
Επίπεδο στάσεων
Να εκτιμήσουν την αξία των μνημείων στη ζωή τους
Να αποδεχτούν τη σπουδαιότητα του ελληνικού πολιτισμού
Να υποκινήσουν και μαθητές άλλων τάξεων να κατανοήσουν πόσο σημαντική είναι η προστασία των μνημείων.
Τα μνημεία συνολικά είναι δεκαεπτά. Έχουν κατανεμηθεί ισόποσα σε κάθε ομάδα ώστε όλες οι ομάδες να έρθουν σ’ επαφή με τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Στη συνέχεια, αναλύεται από τον εκπαιδευτικό ο τρόπος συνεργασίας των μελών της κάθε ομάδας για να παρουσιάσουν την πορεία της εξέλιξης του δικού τους υποθέματος και να παρακολουθήσουν την πορεία εξέλιξης των άλλων υποθεμάτων. Ακολουθεί ο τετράμηνος προγραμματισμός των ομάδων, τίθενται τα ερευνητικά ερωτήματα, καθορίζονται οι ερευνητικές διαδικασίες, δηλαδή οι τρόποι επιλογής και αξιοποίησης των πηγών, ο τρόπος παρουσίασης της συλλογικής έρευνας και ορίζεται χρονοδιάγραμμα. Αναλυτικά, περιγράφεται σε κάθε ομάδα η μεθοδολογία και η διαδικασία που θα ακολουθηθεί και οι δραστηριότητες που θα τεθούν και στην προκειμένη περίπτωση αντιστοιχούν στις 3 διδακτικές ώρες.
Ο τρόπος με τον οποίο θα δουλευτεί η εργασία είναι η επιτόπια έρευνα, η έρευνα μέσω διαδικτύου, το ερωτηματολόγιο και η βιβλιογραφική αναζήτηση. Κατόπιν, η συγκέντρωση, ταξινόμηση, επεξεργασία, ανάλυση και ανασύνθεση των στοιχείων.
Διδακτικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν
Καταιγισμός ιδεών
Χάρτης εννοιών
Μελέτη περίπτωσης
Μελέτη πεδίου: πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές επισκέψεις σε μνημεία
Αναμενόμενα αποτελέσματα: η υλοποίηση των στόχων που τέθηκαν
Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες, στο πλαίσιο των στόχων που έχουν τεθεί. Η έρευνα περιλαμβάνει τρία βασικά στάδια: το πρώτο είναι η συλλογή των πληροφοριών, το δεύτερο η συζήτηση και η αξιολόγηση των πληροφοριών μεταξύ των μελών της ομάδας και το τρίτο η παρουσίαση των πληροφοριών στην τάξη και η συλλογική συζήτηση. Σχεδιάζουν ερωτηματολόγιο και το διανέμουν με στόχο να διερευνήσουν τις αντιλήψεις του ευρύτερου κοινού για τα μνημεία. Φωτογραφίζουν τα μνημεία, γράφουν δικά τους κείμενα και δημιουργούν παρουσιάσεις.
Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του project πραγματοποιείται ένα διάλειμμα ενημέρωσης, το οποίο έχει σκοπό να ανταλλάξουν οι μαθητές μεταξύ τους πληροφορίες που αφορούν τις τελευταίες εξελίξεις της πορείας της εργασίας τους, να ετοιμάσουν τις σημειώσεις τους, να προγραμματίσουν την επόμενη φάση και να οργανώσουν τα επόμενα βήματα. Κάθε ομάδα ετοιμάζει μετά από τρία τρίωρα μία έκθεση με το τι έχει πετύχει, καθώς και τι έχει προγραμματίσει να κάνει. Με αυτόν τον τρόπο διορθώνονται όποια λάθη προκύπτουν και εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη συνέχιση της εργασίας.
Επίσης, πραγματοποιείται και ένα διάλειμμα ανατροφοδότησης ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές εξετάζουν κριτικά τις ενέργειές τους είτε είναι επιτυχημένες είτε αποτυχημένες, συζητούν πάνω σ’ αυτά που έχουν ήδη γίνει και διαπιστώνουν αν το συμβόλαιο συνεργασίας που είχαν θέσει στην αρχή τηρήθηκε.
Το project παρουσιάζεται με εκδήλωση στο σχολείο και την τοπική κοινωνία που περιλαμβάνει:
Λεύκωμα με τα μνημεία
Δημιουργία ιστοσελίδας
Παρουσιάσεις
Αφίσες
Φυλλάδια
Πηγές πληροφόρησης: διαδίκτυο, βιβλία, άνθρωποι
Ενδεικτική Διεπιστημονική/διαθεματική προσέγγιση του project:
Μελετούν βιβλία και επιστημονικά περιοδικά που αναφέρονται στα μνημεία. (Νεοελληνική Γλώσσα)
Αναζητούν τις ιστορικές περιόδους και στοιχεία ιστορίας που αφορούν το κάθε μνημείο. (Ιστορία)
Δημιουργούν συλλογή από φωτογραφίες που θα τραβήξουν. (Καλλιτεχνικά)
Δημιουργούν παρουσίαση με το υλικό που συγκεντρώνουν και γράφουν ανακοινώσεις σε word. (Πληροφορική)
Κάνουν εξαγωγή στατιστικών στοιχείων από τα ερωτηματολόγια που συγκεντρώνουν (Μαθηματικά)
Διαβάζουν κείμενα σε αγγλική γλώσσα (Αγγλικά)
Η αξιολόγηση μπορεί να πραγματοποιηθεί από τον εκπαιδευτικό ως προς το βαθμό επίτευξης των στόχων του project, την εκτίμηση της λειτουργικότητας των ομάδων, την ανάπτυξη των ικανοτήτων των μαθητών, τη διαμόρφωση στάσεων και γενικότερα όλης της παρουσίασης των ομάδων. Η αξιολόγηση επιτυγχάνεται με συνέντευξη όλης της τάξης, με αξιολόγηση του πορτφόλιο του κάθε μαθητή, με παρατήρηση όλης της διαδικασίας της υλοποίησης της εργασίας και με αυτοαναφορά του κάθε μαθητή. Η αυτοαναφορά του μαθητή σημαίνει ότι ο ίδιος ο μαθητής περιγράφει με ένα σύντομο κείμενο προσωπικές του εμπειρίες, οφέλη που αποκόμισε και νέες ιδέες που διαμόρφωσε από τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα. Η αυτοαναφορά λειτουργεί ως μέσο αυτοαξιολόγησης. Επίσης μπορεί να δοθεί γραπτό ή ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο προκειμένου να συλλεχθούν δεδομένα για την ανάπτυξη των προσωπικών ικανοτήτων των μαθητών. Επομένως, αξιολογείται ο ομαδικός φάκελος της ομάδας και το προσωπικό ημερολόγιο και ο ατομικός φάκελος του κάθε μέλους με βάση τις Κλίμακες των Διαβαθμισμένων Κριτηρίων Αξιολόγησης. Επειδή πρόκειται για ερευνητική εργασία η αξιολόγηση διαμορφώνεται από τα ακόλουθα στοιχεία: 30% από την ερευνητική διαδικασία που θα ακολουθήσει η ομάδα, 30% από το περιεχόμενο της ερευνητικής εργασίας, 20% από τη γλώσσα και τη δομή της ερευνητικής εργασίας και 20% από τον τρόπο παρουσίασής της στη σχολική κοινότητα στην ειδική εκδήλωση.
