Το πορτραίτο της αρχαίας Ελληνίδας σε Αθήνα και Σπάρτη

Ιστορία (ΔΕ) (Γυμνάσιο)

Το πορτραίτο της αρχαίας Ελληνίδας σε Αθήνα και Σπάρτη

3 ώρες

Γενική περιγραφή περιεχομένου

Σκοπός της διδακτικής παρέμβασης ήταν η ανάδειξη της θέσης της γυναίκας στην αρχαιότητα. Το σκεπτικό της διδακτικής παρέμβασης βασίστηκε στη διαπίστωση ότι η ιστορία μέχρι τώρα αφηγούνταν πράξεις μεγάλων ανδρών και το ζητούμενο ήταν η ένταξη της ιστορίας της γυναίκας στην επίσημη ιστορία. Με αφορμή τις λίγες πληροφορίες που δίνει το σχολικό εγχειρίδιο για τις γυναίκες στην αρχαιότητα οι μαθητές λειτουργούν σαν ερευνητές καλύπτοντας το κενό με το να αναζητούν πληροφορίες και να εξάγουν συμπεράσματα. Οι δραστηριότητες παρέχουν οπτικές που φωτίζουν το ρόλο της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα.

Εκπαιδευτικό Πρόβλημα

Με αφορμή το λίγο χώρο που αφιερώνει το σχολικό εγχειρίδιο όσον αφορά στις γυναίκες, οι μαθητές ωθούνται στο να προβληματιστούν αλλά και να καλύψουν το κενό μέσα από τη δική τους έρευνα. Η κατανόηση μιας κοινωνίας προϋποθέτει τη μελέτη όλων των πτυχών της αλλά και όλων των μελών που την αποτελούν. Δηλαδή, δεν μπορεί να αγνοηθεί ο ρόλος των γυναικών, σχεδόν του μισού πληθυσμού μιας κοινωνίας.

at 50/100 Μέτριας δυσκολίας

Εκπαιδευτική Βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο

Γυμνάσιο

Θεματική Ταξινομία

Ιστορία (ΔΕ) > Αρχαιότητα (1100 π.Χ.- 4ος μ.Χ. αι.) > Κοινωνική οργάνωση και Καθημερινή ζωή >

Τύπος Διαδραστικότητας

Ενεργός μάθηση

Επίπεδο Διαδραστικότητας

μεσαίο

Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα:

-6

6-9

9-12

12-15

15-18

18-25

25+

Φάσεις Ψηφιακού Σεναρίου:

Φάση διερεύνησης και επεξεργασίας των πηγών

90λεπτά

Χώρος Υλοποίησης

Εργαστήριο Πληροφορικής/Αίθουσα με διαδραστικό πίνακα και έναν σταθμό εργασίας ανά ομάδα (3-4 ατόμων)

Φάση δημιουργίας τελικού προϊόντος

45λεπτά

Χώρος Υλοποίησης

Εργαστήριο Πληροφορικής/Αίθουσα με διαδραστικό πίνακα και έναν σταθμό εργασίας ανά ομάδα (3-4 ατόμων)

Διδακτικοί Στόχοι

Να οικειώνονται βαθμιαία το ειδικό λεξιλόγιο της ιστορικής επιστήμης.

Να ευαισθητοποιηθούν σε σχέση με τις «παραγκωνισμένες» φωνές της ιστορίας και να τις αναδείξουν.

Να συγκρίνουν διαφορετικές κοινωνίες (Αθήνα – Σπάρτη), ανακαλύπτοντας ομοιότητες και διαφορές.

Να μπορούν να «διαβάζουν» μια οπτική αναπαράσταση και να εξάγουν συμπεράσματα.(οπτικός γραμματισμός)

Να καλλιεργήσουν την ενσυναίσθηση, δηλαδή τη δυνατότητα να κατανοούν κάποιον άλλο.

Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου

Γυναίκα, Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα, Σπάρτη,

Υλικοτεχνική υποδομή

Εργαστήριο Πληροφορικής ή αίθουσα με διαδραστικό πίνακα και έναν σταθμό εργασίας ανά ομάδα μαθητών.

Πνευματικά δικαιώματα ή άλλοι αντίστοιχοι περιορισμοί

Η αρχική εικόνα αντλήθηκε από την ιστοσελίδα http://commons.wikimedia.org όπου αναφέρεται ότι το δισδιάστατο έργο τέχνης που απεικονίζεται σε αυτή την εικόνα είναι κοινό κτήμα (δηλαδή δεν καλύπτεται από πνευματικά δικαιώματα) παγκόσμια. Οι υπόλοιπες εικόνες και κείμενα προέρχονται από το σχολικό εγχειρίδιο (Αρχαία Ιστορία Α΄ Γυμνασίου) και η χρήση τους είναι ελεύθερη.

Δημιουργός Σεναρίου: Χριστίνα Λάιου (Εκπαιδευτικός)

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΤΙΚΟ (τι είναι;)

Αesop - 11915

Το σενάριο «Το πορτραίτο της αρχαίας Ελληνίδας σε Αθήνα και Σπάρτη» έχει χαρακτηριστεί ως Βέλτιστο (βαθμολογία 70 μονάδων και άνω) ύστερα από αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε από δύο αξιολογητές βάσει κριτηρίων που ορίστηκαν από το ΔΣ του ΙΕΠ.

Ο ομηρικός "οίκος" και οι πρώτοι πολιτικοί θεσμοί

Το σενάριο προσεγγίζει την έννοια του ομηρικού "οίκου" ως μιας εκ των πρώτων μορφών κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης στην αρχαία Ελλάδα. Μελετώνται πλευρές, όπως κοινωνική διαστρωμάτωση, οικονομικές ασχολίες και πολιτική οργάνωση.

Στη συνέχεια αναδεικνύονται οι πρώτες μορφές δημόσιου λόγου και ο ρόλος του ατόμου σε αυτή την κοινωνία. Ο δημόσιος λόγος διατυπώνεται μέσα σε συγκεκριμένους θεσμούς που αλληλοεξαρτώνται. Οι θεσμοί αυτοί εξελίσσονται και αναπτύσσονται στην κλασική Ελλάδα του 5ου αιώνα.

Στην τελευταία φάση επιχειρείται σύγκριση των θεσμών της ομηρικής εποχής μεταξύ ενός μυθοπλαστικού παραδείγματος απολιτικής κοινωνίας (Κύκλωπες) και της πλήρους ανάπτυξης δημοκρατικών θεσμών, όπως η εκκλησία του δήμου στην Αθήνα της κλασικής εποχής.

Το σενάριο δεν αναπτύσσει τις αιτίες για τις οποίες εξελίχθηκε ο "ομηρικός οίκος" σε άλλου τύπου πολιτεύματα. Προσπαθεί να αναδείξει το κεντρικό χαρακτηριστικό του: Είναι μια πολιτική κοινωνία, η οποία δημιουργεί πολιτικούς θεσμούς και στην οποία για πρώτη φορά τα άτομα συμμετέχουν με τη γνώμη τους, τις αποφάσεις ή τις αντιρρήσεις τους και, βεβαίως, τη θέση τους.

Σύντομη βιβλιογραφία:

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμοι Β και Γ1. Εκδοτική Αθηνών, 1970

Mosse, Cl. Η Αρχαϊκή Ελλάδα. Από τον Όμηρο ως τον Αισχύλο, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 2001

Βλάχος, Γ. Πολιτικές κοινωνίες στον Όμηρο, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1985

Finley, M. Ο κόσμος του Οδυσσέα, Σιδέρης, Αθήνα, 1954

Ομηρικά Έπη, Οδύσσεια και Ιλιάδα. Μεταφράσεις των Καζαντζάκη -Κακριδή και Πολυλά. Ανακτήθηκαν από τη σελίδα Ελληνικός Πολιτισμός.

Παρατηρήσεις:

Η λέξη "πολιτικός" χρησιμοποιείται καταχρηστικά, επειδή είναι παράγωγη της λέξης "πόλις" που προέκυψε αργότερα. Ωστόσο οι πρώτοι θεσμοί που θεμελιώνονται την εποχή του ομηρικού "οίκου" παραπέμπουν στον καταμερισμό αρμοδιοτήτων - εξουσιών και συναντώνται συστηματικά στις μεταγενέστερες πόλεις.

Οι Βλάχος και Mosse επιχειρηματολογούν για το πώς μπορούν τα ομηρικά έπη να αξιοποιηθούν ως ιστορικές πηγές, παρά τη γενική διαπίστωση ότι "τα έπη είναι πρώτα απ' όλα ένα δημιούργημα της φαντασίας, και έτσι πρέπει να διαβάζονται".

Η στρατιωτικοποίηση της βυζαντινής κοινωνίας

Το σενάριο επιχειρεί να αναδείξει πώς ο βυζαντινός στρατός αποκτά όλο και μεγαλύτερη εξουσία και κύρος στην πολιτική και την κοινωνία μεταξύ του 7ου και 8ου αιώνα.

Αρχικά το σενάριο διερευνά τη δύσκολη κατάσταση που είχε περιέλθει το Βυζάντιο από τον 6ο αιώνα σε όλα τα επίπεδα (αμυντική εξασθένηση, οικονομικός μαρασμός, δημογραφική κρίση).

Στη συνέχεια αναζητούνται οι τρόποι με τους οποίους ο στρατός επέβαλε την ισχύ και το κύρος του και έξω από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθώς έφτασε στο σημείο να αναμειγνύεται στην πολιτική αλλά και στην κοινωνική ζωή.

Τέλος επιχειρείται να εξηγηθούν οι σκοποί της στρατιωτικοποίησης της κοινωνίας και η ιδεολογική βάση της έντονης στρατιωτικής παρουσίας όχι μόνο στο Βυζάντιο αλλά και σε μεταγενέστερες κοινωνίες. Έτσι αναδεικνύονται οι ομοιότητες μεταξύ εποχών και κοινωνιών, φαινομενικά ετερόκλητων μεταξύ τους.

Σύντομη βιβλιογραφία

Γλύκατζη - Αρβελέρ, Ελ. Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας

Θεοφάνης, Χρονογραφία, εκδ. De Boor

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμοι Ζ΄ και Η΄

Προκόπιος, Υπέρ των πολέμων

Major, J. (2004). History in Quotations, επιμ. M.J. Cohen

Mango, C. Βυζάντιο, η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης

Ostrogorsky, G. Ιστορία του βυζαντινού κράτους