Έ ν τ α ξ η   στα   Ι σ χ ύ ο ν τ α

Το σενάριο ακολουθεί τη στοχοθεσία στο Α.Π. (ΥΠΕΠΘ-Π.Ι., 2003), στο βιβλίο του καθηγητή (Σωτηρίου, Κορδονούρη, και Ζαφρανίδου, 2011) και στην εισαγωγή του διδασκόμενου κεφαλαίου (Σωτηρίου, Κορδονούρη και Ζαφρανίδου, 2015: σελ 59). Επιζητείται μια κοινωνικοπολιτική εκπαίδευση στο σχολείο, που φροντίζει τα παιδιά να προετοιμάζονται ώστε να γίνουν πολίτες-μέλη μιας δημοκρατικής κοινωνίας, κατανοώντας και κάνοντας πράξη αρχές όπως ο αλληλοσεβασμός, η ειρήνη, ο διάλογος-συνεργασία, αρχίζοντας από τη συμμετοχή τους στη σχολική κοινότητα, όπου οικοδομούν εργαλεία-δεξιότητες κοινωνικοπολιτικής σκέψης και δράσης ως αυριανοί/ές ενεργοί/ές πολίτες στην τοπική, εθνική και διεθνική κοινότητα (πρβλ. Καρακατσάνη, 2005· Οικονόμου, χ.χ.).

Δ ό μ η σ η   και   Φ ι λ ο σ ο φ ί α   Μ α θ η σ ι α κ ή ς   Δ ι α δ ι κ α σ ί α ς

Αν και ακολουθείται προσεκτικά η δομή και όλο το προσφερόμενο υλικό μαθήματος του σχολικού βιβλίου, ωστόσο προκρίνεται στο σενάριο να διδαχθούν μαζί οι ενότητες «Κοινωνία και Πολιτεία», «Πολίτες και Πολιτική» (3 ώρες), καθώς επιλέγεται να μελετηθούν οι έννοιες αλληλοσυμπληρούμενες ως ένα σύστημα και στη διαχρονική τους εξέλιξη, έχοντας ως επίκεντρο την έννοια «πολίτης». Η διδασκαλία της ύλης γίνεται σπειροειδώς, εμβαθύνοντας περισσότερο με κάθε νέα επεξεργασία εννοιών διδαγμένων, σε συσχετισμό με προηγούμενα και επόμενα μαθήματα.

Για να υπάρχει περισσότερος χρόνος συγκέντρωσης, διερεύνησης-στοχασμού και διαλόγου(μαθητών/τριών, εκπαιδευτικού, πηγών και υλικών), η διδασκαλία δομείται ανά 2 ώρες συνεχόμενες εβδομαδιαίως (45΄+45΄, με προαιρετικό διάλειμμα-ανάπαυλα).

Στο σενάριο αυτό συγκεκριμένα:

1η ΦΑΣΗ: Στην πρώτη φάση(45΄) αφενός αποσκοπούμε να δούμε τους πολίτες, πώς συναποτελούν δημοκρατική πολιτεία – μελετώντας όμως την έννοια της οργάνωσης-διακυβέρνησης στην πολιτική κοινωνία στην ιστορική της εξέλιξη, μέσα από πηγές-παραδείγματα. Επιχειρείται οι μαθητές/τριες να μεταφέρουν τελικά τις γνώσεις στη δική τους σχολική εμπειρία της «πολιτικής κοινωνίας».

2η ΦΑΣΗ: Αφετέρου, στη δεύτερη φάση(45΄), βλέπουμε εργαζόμενοι/ες με παραδείγματα πώς οι πολίτες υπάρχουν ασκώντας πολιτική/δρώντας πολιτικά. Εξηγούμε δομικά στοιχεία της πολιτικής  δράσης. Προβληματιζόμαστε για το αν και γιατί-πώς ανοίγονται οι πολίτες σε διεθνική πολιτική δράση, για το οποίο δίνονται δραστηριότητες αναστοχασμού στο σπίτι (με αυτόν τον τρόπο γίνεται μετάβαση στην ενότητα «Έθνος και Πατρίδα», που θα διδαχθεί την 4η ώρα).

Στο τέλος της πρώτης και δεύτερης φάσης κάνουμε συνοπτικά ανακεφαλαίωση με  ημιδομημένο νοητικό χάρτη (σε αντιστοιχία με τα γραφόμενα στο βιβλίο, για να διευκολύνεται και η μελέτη στο σπίτι): Οι μαθητές/τριες συμπληρώνουν ατομικά, μετά ανακοινώνουν στην ολομέλεια ακούγοντας ενεργητικά και αλληλοσυμπληρούμενοι.

Επίσης, ο/η εκπαιδευτικός δίνει φύλλο εργασίας για το σπίτι, ως ευκαιρία αναστοχασμού, περαιτέρω διερεύνησης της ύλης και δημιουργικής προέκτασης του ενδοσχολικού χρόνου. 

3η ΦΑΣΗ: Στην τρίτη φάση(45΄), μετά από σύντομο έλεγχο-αλληλοανατροφοδότηση σε ασκήσεις για το σπίτι και εισαγωγή σε νέα σχετική έννοια(«εθελοντισμός»), επιχειρείται εφαρμογή της έννοιας «ενεργός/ή πολίτης» σε επίκαιρο κοινωνικό πρόβλημα της σχολικής κοινότητας. Και συνδέεται η διδαχθείσα ενότητα με νέα(4η ώρα, άρα εκτός σεναρίου).

Α ξ ι ο λ ό γ η σ η

Καθ’ όλη τη διάρκεια του μαθήματος η αξιολόγηση ενσωματώνεται στη μαθησιακή διαδικασία, επιχειρώντας να καλυφθούν αρκετοί στόχοι της ταξινομίας του Bloom, μα και ικανοποιώντας δυνατότητες και ανάγκες μιας μεικτής ομάδας-τάξης: με ερωτήσεις-δραστηριότητες κλειστού και ανοικτού τύπου, καθώς και διάφορων επιπέδων δυσκολίας (πρβλ. Α.Π., ό.π.), με αλληλοανατροφοδότηση, παρατήρηση και ανατροφοδότηση του/της εκπαιδευτικού (βλ. και παρακάτω: Μέθοδοι διδασκαλίας-εργασίας). Για το σπίτι ανατίθενται σύντομες ασκήσεις αυτοαξιολόγησης και δημιουργικές δραστηριότητες.

Μ έ θ ο δ ο ι   Δ ι δ α σ κ α λ ί α ς - Ε ρ γ α σ ί α ς

Οι μαθητές/τριες εργάζονται κυρίως ομαδοσυνεργατικά. Εναλλάσσονται δύο σχήματα εργασίας: α) «5-6 άτομα και 4 ομάδες» εφαρμόζοντας ελεύθερα τη μέθοδο «συναρμολόγηση» (Slavin, 2007: σελ. 332), όπου οι ομάδες μελετούν διαφορετικές πτυχές ενός θέματος και διαφωτίζουν κατόπιν αλλήλους, για οικονομία χρόνου σε συνάρτηση με τη δυνατότητα επεξεργασίας περισσότερων πηγών (στοχευμένη εργασία)· και β) «3-4 άτομα και 6 ομάδες» με τις ίδιες δραστηριότητες, που παρουσιάζουν αλληλοσυμπληρούμενες. Σε κάθε περίπτωση οι μαθητές/τριες καλούνται να ακούν ενεργητικά αλλήλους/ας και να αλληλοσυμπληρώνονται, για να προκύπτουν συλλογικά μαθησιακά προϊόντα - συμβάλλοντας άλλωστε και σε οικονομία χρόνου.

Η αναγκαία οικονομία χρόνου φροντίζεται εξάλλου με τη συντομία του υλικού προς επεξεργασία, κερδίζοντας έτσι σε ποικιλία και σε χρονικά περιθώρια εργασίας, ενώ διατίθεται επιπλέον υλικό για να καλυφθούν ανάγκες περισσότερης διερεύνησης (προαιρετικά, επιδιώκεται ωστόσο και με αυτόν τον τρόπο να "ανάψουν σπίθες" στους/στις μαθητές/τριες).

Ο/Η εκπαιδευτικός συντονίζει (επαγρυπνώντας για) τη συμμετοχή όλων, επίσης περιφέρεται παρακολουθώντας την εντός ομάδων δράση, ενθαρρύνοντας και υποβοηθώντας με κατευθυντήριες ερωτήσεις/νύξεις και ανατροφοδότηση ως σκαλωσιές (Bruner), ενώ επίσης οι δραστηριότητες/φύλλα εργασίας περιλαμβάνουν τέτοιες ερωτήσεις (πρβλ. Puntambekar και Hόbscher, 2005· Σαλβαρά, 2013: σελ.222).

Στην εργασία ακολουθείται η κοινωνιοπολιτισμική προσέγγιση(Vygotsky), επιδιώκοντας  ενεργητική μάθηση μέσα στη μαθησιακή κοινότητα «εκπαιδευτικός και συμμμαθητές/τριες», με διάλογο, αλληλοδιδασκαλία, διαρκή ανατροφοδότηση, με τη βοήθεια επίσης των ΤΠΕ, αξιοποιώντας υπάρχουσες γνώσεις, εργαλεία σκέψης-μάθησης της κοινότητας(συλλογική νοημοσύνη) και υλικό-ερεθίσματα από τη ζωή-επικαιρότητα, ώστε η μάθηση να έχει νόημα για τους/τις μαθητές/τριες και να μπορέσουν να κατακτήσουν επιστημονικές/δυσκολότερες έννοιες (Puntambekar και Hόbscher, ό.π.· πρβλ. Renshaw, 1992).

Σε αυτό το πεδίο επιχειρείται διαφοροποιημένη διδασκαλία αφενός με ποικίλο υλικό δραστηριοτήτων (κείμενα για ανάγνωση, οπτικοακουστικό, ψηφιακό και έντυπο υλικό), αφετέρου συνοδεύοντας με διαμορφωμένα φύλλα εργασίας και με διαβαθμισμένης δυσκολίας ζητούμενα-ασκήσεις (εμπλουτισμένα με εικόνες/σχήματα-νοητικούς χάρτες, κλειστού και ανοικτού τύπου ερωτήσεις), όπως προαναφέρθηκε - στα οποία βοηθούν παροχές των ΤΠΕ. Ο/Η εκπαιδευτικός αποσκοπεί στο να ανταποκρίνεται η διδασκαλία σε ποικίλους μαθητύπους και σε μεικτή ως προς το μαθησιακό δυναμικό/το γλωσσικό υπόβαθρο ομάδα-τάξη (πρβλ. Καργιώτη, 2011).

Μ έ σ α - Π ό ρ ο ι   Μ α θ η σ ι α κ ή ς   Δ ι α δ ι κ α σ ί α ς

- Γλώσσα και διάλογος, σιωπηρός και φωναχτός λόγος, ως μέσα για να οικοδομήσουν οι μαθητές/τριες εργαλεία σκέψης-κατανόησης και δεξιότητες εφαρμογής των εννοιών στη ζωή (Renshaw, ό.π.· Σαλβαράς, 2013: σελ. 220).

- Συνδυασμός παραδοσιακού και ψηφιακού γραμματισμού: με προφορικό και γραπτό λόγο, βιβλίο και ΤΠΕ, ψηφιακά και έντυπα φύλλα εργασίας, γράψιμο σε χαρτί και στo word (εναλλακτικά/συνδυαστικά), με εφαρμογές στο διαδίκτυο.

- Κείμενα-πηγές ιστορικά και κοινωνικοπολιτικά, επίσης ιστορίες-αφηγήσεις οι οποίες, κρατώντας ενδιαφέρον και προσοχή, κινητοποιώντας τη συναισθηματική εμπλοκή και τη συζήτηση, συμβάλλουν στην κατανόηση-ερμηνεία του κόσμου διαχρονικά και στη διαμόρφωση ταυτότητας, στάσεων, δεξιοτήτων (Μάγος, 2011· Unesco, 2010).

- Εποπτικό υλικό: εικόνες, βίντεο, σχήματα-νοητικοί χάρτες ως προοργανωτές-γέφυρες προς τη νέα γνώση  και  ως εναλλακτικές αναπαραστάσεις εννοιών (πρβλ. βιβλίο καθηγητή, ό.π., προτάσεις για τη διδασκαλία: σελ. 10-11, 13, 16).

- Υλικό που αποκομίζουν και ετοιμάζουν οι μαθητές/τριες συλλέγεται σε φακέλους εργασιών, ηλεκτρονικούς/έντυπους.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

- Καρακατσάνη, Δ., (2005). Στρατηγικές Πολιτικής Διαπαιδαγώγησης στην Εκπαίδευση και Επαναπροσδιορισμός του Ρόλου του Εκπαιδευτικού. Ανακλήθηκε 20-7-2015 από 

http://www.katsiras.mysch.gr/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=170&Itemid=25

- Καργιώτη, Μ., (2011). Διαφοροποιημένη διδασκαλία, Συνεκπαίδευση και Νέες Τεχνολογίες: η προοπτική υπό το πρίσμα του Νέου Σχολείου. Στο Γούσιας, Φ. (Επιμ.), Το Ψηφιακό Σχολείο (σσ. 56-64). Πειραιάς: ΕΕΕΠ-ΔΤΠΕ.

- Μάγος, Κ., (2013) «Διδάσκοντας με αφηγήσεις»: Η αξιοποίηση της αφήγησης στη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Στο Τσιλιμένη, Τ., Σμυρναίος, Α., & Γραίκος, Ν. (Επιμ.), Αφήγηση και φιλαναγνωσία στην εκπαίδευση. Βόλος: Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων Αφήγησης. Ανακλήθηκε 20-7-2015 από

http://roma.pre.uth.gr/main/sites/default/files/magos_diapolitismiki_kai_afigisi.pdf

- Οικονόμου, Α., (χ.χ.). Έννοιες νομικού και πολιτικού περιεχομένου στα νέα σχολικά βιβλία ‘Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή’ της Ε΄και της ΣΤ΄ τάξης.  Ανακλήθηκε 20-7-2015, από 

http://www.pi-schools.gr/lessons/koin_pol_agogi/a_thmia/ep_yliko/oikonom_eisigisi.doc

- Σαλβαράς, Γ. Κ., (2013). Μεντορική – Παιδαγωγική και Διδακτική Καθοδήγηση. Αθήνα: Γρηγόρης.

- Σωτηρίου Σ., Κορδονούρη, Σ., & Ζαφρανίδου, Αικ., (2015). Γ΄ Γυμνασίου.  Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή. Αθήνα: Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος».

- Σωτηρίου Σ., Κορδονούρη, Σ., & Ζαφρανίδου, Αικ., (2011). Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή. Γ΄ Γυμνασίου. Βιβλίο Εκπαιδευτικού. Ανακλήθηκε 14-7-2015 από

http://ebooks.edu.gr/courses/DSGL104/document/4be7dc48jeal/4be7dca2r67c/

4be7dca2y594.pdf

- ΥΠΕΠΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2003). ΔΕΠΠΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. Ανακλήθηκε 20-7-2015, από http://www.pi-schools.gr/download/programs/depps/10deppsaps_kpa.pdf

- Puntambekar, S.,  & Hόbscher, R., (2005).  Tools for Scaffolding Students in a Complex Learning Environment: What Have We Gained and What Have We Missed? Educational Psychologist, 40 (1), 1–12.

- Renshaw, P.D.(1992). The Sociocultural theory of teaching and learning: Implications for the curriculum in the Australian context. Ανακλήθηκε 20-7-2015 από http://webpages.charter.net/schmolze1/vygotsky/renshaw.html

- Slavin, R.E., (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Θεωρία και Πράξη (Επιμ. Κόκκινος, Κ. - Μετάφρ. Εκκεκάκη, Ελ.) Αθήνα: Μεταίχμιο.

- Unesco, (2010). Teaching and learning for a sustainable future: Storytelling. The value of stories. Ανακλήθηκε 21-7-2015 από 

http://www.unesco.org/education/tlsf/mods/theme_d/mod21.html?panel=2#top