«Με ληρολογήματα και χαϊκού στης φαντασίας τα στενά και στις γωνιές του παιδικού νου»
Προσχολική Παιδαγωγική (Προσχολική)
«Με ληρολογήματα και χαϊκού στης φαντασίας τα στενά και στις γωνιές του παιδικού νου»
Το καινοτόμο πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας με τίτλο «Με ληρολογήματα και χαϊκού στης φαντασίας τα στενά και στις γωνιές του παιδικού νου» εφαρμόστηκε για πρώτη φορά κατά το σχολικό έτος 2014-2015 σε Ιδιωτικό Νηπιαγωγείο των Νοτίων Προαστίων με ομάδα 27 νηπίων (17 αγοριών και 10 κοριτσιών). Πέρα από την καλλιέργεια δεξιοτήτων προφορικού λόγου, κοινωνικού και πολιτισμικού εγγραμματισμού, η καινοτόμος αυτή δράση, ως πρόγραμμα Πολιτιστικών Θεμάτων, στοχεύει στη γνωριμία και εξοικείωση των νηπίων με πρωτότυπες και παιγνιώδεις ποιητικές δημιουργίες και συνθέσεις, όπως είναι τα ληρολογήματα (limericks) και τα χαϊκού, στη συνειδητοποίηση της διαπολιτισμικότητας της ποιητικής δημιουργίας με την αξιοποίηση έργων γνωστών Ελλήνων και ξένων δημιουργών και στον πειραματισμό τους με πρωτόγνωρες αφηγηματικές ποιητικές φόρμες. Επιπλέον, με αφόρμηση την επεξεργασία των ληρολογημάτων του Γιώργου Σεφέρη, που περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Ποιήματα με ζωγραφιές σε μικρά παιδιά» και των δεκαέξι χαϊκού από την ποιητική του συλλογή «Ποιήματα» (1977), τα νήπια όχι μόνο γνωρίζουν έναν μεγάλο Έλληνα ποιητή, αλλά παράλληλα ενθαρρύνονται να συνεργαστούν, για να συν-δημιουργήσουν τις δικές τους ποιητικές συνθέσεις, ακολουθώντας τη δομή και την οργάνωση ενός ληρολογήματος ή ενός χαϊκού.

Το παρόν εκπαιδευτικό σενάριο επιδιώκει να περιγράψει τις διαθεματικές δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο ενός προγράμματος Φιλαναγνωσίας για το Νηπιαγωγείο. Όλες οι δράσεις δημιουργήθηκαν και σχεδιάστηκαν με βάση τις παιδαγωγικές αρχές του νέου Προγράμματος Σπουδών για το Νηπιαγωγείο (ΥΠΔΒΜΘ/ΙΕΠ, 2011). Η συγκεκριμένη πρόταση εντάσσεται στη μαθησιακή περιοχή της Γλώσσας, με ιδιαίτερη έμφαση στον εμπλουτισμό του προφορικού λόγου, στην εξοικείωση των παιδιών με ποιητικές δημιουργίες και πρωτότυπες δομές καθώς και στην κατανόηση της παιδαγωγικής αξίας της ποίησης.
Με αφόρμηση την επεξεργασία των ληρολογημάτων (limericks) του Γιώργου Σεφέρη που περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Ποιήματα με ζωγραφιές σε μικρά παιδιά», τα νήπια γνώρισαν τη δομή ενός limerick και ενθαρρύνθηκαν να δημιουργήσουν τα δικά τους limericks. Παράλληλα, οι δημιουργίες των παιδιών συνοδεύτηκαν με εικαστικές δημιουργίες, ενώ έγινε προσπάθεια να εξοικειωθούν και με άλλα ποιητικά παιχνίδια και συνθέσεις, όπως είναι τα χαϊκού. Αξιοποιώντας τα έργα γνωστών δημιουργών (Έλληνων και ξένων), τα νήπια αισθάνθηκαν τη διαπολιτισμικότητα της ποιητικής δημιουργίας, ενώ πειραματίστηκαν με πρωτόγνωρες αφηγηματικές ποιητικές φόρμες.
Ο όρος «Φιλαναγνωσία» αποτελεί μια εύστοχη γλωσσική επιλογή και προσδιορίζει ένα ευρύ φάσμα σημασιών και δράσεων που συνδέονται με τις πολυεπίπεδες σχέσεις παιδιού και βιβλίου (Αρτζανίδου & Κουράκη, 2013). Υπό αυτήν την έννοια, το σχολείο αποτελεί προνομιακό χώρο για την άσκηση δραστηριοτήτων και την υλοποίηση δράσεων που σχετίζονται με το βιβλίο και συμβάλλουν αποτελεσματικά στη θεμελίωση και ανάπτυξη της Φιλαναγνωσίας (Γκλιάου-Χριστοδούλου, 2007).
Από τη μελέτη σχετικών βιβλιογραφικών πηγών διαφαίνεται ότι κεντρικός στόχος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων Φιλαναγνωσίας είναι η πρόσκληση-πρόκληση της ανάγνωσης βιβλίων ακόμα και από παιδιά που δεν αγαπούν το διάβασμα, και η εξοικείωση του παιδιού με το βιβλίο και την ανάγνωση μέσα από τη δημιουργία μιας ιδιαίτερης ατμόσφαιρας και σχέσης μεταξύ του λογοτεχνικού βιβλίου και του αναγνώστη (Τσιλιμένη, 2013 ∙ Αρτζανίδου & Κουράκη, 2013). Η σχέση αυτή φαίνεται να οδηγεί σταδιακά στην αισθητική απόλαυση και καλλιέργεια, στη διεύρυνση των οριζόντων του παιδιού, στην καλλιέργεια της φαντασίας και της γλωσσικής του έκφρασης, στην εκλέπτυνση του συναισθηματικού του κόσμου καθώς και στην ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης (Γκλιάου-Χριστοδούλου, 2007).
Ερευνητικά ευρήματα από τα επιστημονικά πεδία της κοινωνιογλωσσολογίας, της γνωστικής ψυχολογίας και της Διδακτικής της Γλώσσας καταδεικνύουν την ανάγκη διασύνδεσης του όρου Φιλαναγνωσία με τον γενικότερο όρο «Κοινωνικός Εγγραμματισμός», επισημαίνοντας ότι η διαμόρφωση της θετικής σχέσης του υποκειμένου με την γραπτή ύλη διαμορφώνεται μέσα από συγκεκριμένες κοινωνικές πρακτικές εγγραμματισμού, οι οποίες αναπτύσσονται τόσο σε θεσμικά περιβάλλοντα όσο και σε άτυπα εκπαιδευτικά πλαίσια (Καρακίτσιος, 2012α).
Τα ως άνω αναφερθέντα στοιχεία φαίνεται να αξιοποιούν και οι διαθεματικές δραστηριότητες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του συγκεκριμένου διδακτικού σεναρίου Φιλαναγνωσίας. Ιδιαίτερα στον χώρο της Προσχολικής Εκπαίδευσης, η ενσωμάτωση δραστηριοτήτων Φιλαναγνωσίας (με αφορμή ποιητικές δομές) σε προγράμματα κοινωνικού εγγραμματισμού των νηπίων διευκολύνει την ανάδειξη του λογοτεχνικού κειμένου, τη μετουσίωση και τη μεταφορά των συναισθημάτων από την ανάγνωση του αρχικού κειμένου του σε ένα νέο κείμενο, ενώ η παράλληλη έκθεση του μικρού αναγνώστη σε ποικίλα αναγνωστικά ερεθίσματα οδηγεί σταδιακά στην εξοικείωσή του με όλα τα είδη της Λογοτεχνίας (Αρτζανίδου & Κουράκη, 2013).
Το πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας με τίτλο «Με ληρολογήματα και χαϊκού στης φαντασίας τα στενά και στις γωνιές του παιδικού νου» εφαρμόστηκε για πρώτη φορά κατά το σχολικό έτος 2014-2015 σε Ιδιωτικό Νηπιαγωγείο των Νοτίων Προαστίων με ομάδα 27 νηπίων (17 αγοριών και 10 κοριτσιών). Η κεντρική φιλοσοφία του προγράμματος σχετίζεται με την προσπάθεια γόνιμης παιδαγωγικής αξιοποίησης της ποίησης στο πλαίσιο ενός πρωτοποριακού προγράμματος Φιλαναγνωσίας, που αποτελεί μεταξύ άλλων κεντρικό πυλώνα της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας και γενικότερα του λογοτεχνικού πολιτισμού.
Δημιουργός Σεναρίου: Σουλτάνα Μάνεση (Εκπαιδευτικός)