Η Ερευνητική Εργασία "Μια εξερεύνηση στο μαγικό κόσμο των μουσείων του ιστορικού κέντρου Αθηνών" εντάσσεται στο επιστημονικό πεδίο "Τέχνες και Πολιτισμός" το οποίο ορίζεται ως μια διακριτή ενότητα στο βιβλίο εκπαιδευτικού "Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Νέο Λύκειο". Είναι σχεδιασμένη για να συνδυάσει γνωστικά πεδία που προέρχονται από διαφορετικά μαθήματα γιατί το μουσείο δεν περιορίζεται μόνο στο χώρο έκθεσης συλλογών, αλλά σημαίνει ταυτόχρονα τον πολιτισμό ενός λαού, την κουλτούρα, τα ήθη και τα έθιμα, τη ψυχαγωγία, την εκπαίδευση, τη τέχνη, την αρχιτεκτονική, τη λογοτεχνία, τη παράδοση, τη θρησκεία κ.λ.π. Είναι σημαντικό να δημιουργηθούν επιστημονικές συνδέσεις μεταξύ των μαθημάτων όπως γλώσσα, ιστορία, καλλιτεχνικά, πληροφορική και μαθηματικά και να αναπτυχθούν δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσα από τα εμπλεκόμενα μαθήματα. Σκοπός της εργασίας είναι οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με το χώρο του μουσείου, να ευαισθητοποιηθούν πάνω σε θέματα πολιτισμού και να γνωρίσουν τα πιο σημαντικά μουσεία του ιστορικού κέντρου Αθηνών. Ειδικότεροι διδακτικοί στόχοι είναι να κατανοήσουν τι σημαίνει ο όρος μουσείο και μουσειολογία, να γνωρίσουν την ιστορική εξέλιξη του μουσείου και τη λειτουργία του, να κατηγοριοποιήσουν τα μουσεία και να γνωρίσουν την ιστορία και τα εκθέματα τεσσάρων σημαντικών μουσείων του ιστορικού κέντρου της Αθήνας (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Ακρόπολης, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο) να ερευνήσουν ποιο είναι το προσωπικό και ποιες είναι οι αρμοδιότητές του καθώς και ποιο είναι το κοινό των μουσείων και τέλος να ερευνήσουν πώς σχεδιάζεται μια έκθεση σ' ένα μουσείο.
Η Ερευνητική Εργασία ακολουθεί το δεύτερο ερευνητικό σχήμα κατανομής θεμάτων και οργάνωσης ομάδων. Το θέμα καταμερίζεται σε τέσσερα υπο-θέματα και κάθε υπο-θέμα εξετάζεται αυτοτελώς από κάθε ομάδα, οι οποίες έχουν τακτές συναντήσεις Ολομέλειας με τη συμμετοχή όλων των ομάδων.Η ομάδα εργασίας μπορεί να αποτελείται από 16- 20 μαθητές χωρισμένους σε 4 υποομάδες. Ο εκπαιδευτικός ακολουθεί την προσέγγιση της φθίνουσας καθοδήγησης, με την οποία διδάσκει, παρωθεί και εμψυχώνει. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι λόγω της φύσης του γνωστικού αντικειμένου της Ερευνητικής Εργασίας, η οποία έχει διάρκεια 4 μήνες (ένα τετράμηνο) στη γενική περιγραφή του σεναρίου περιγράφεται όλος ο σχεδιασμός της εργασίας για να μπορέσει να γίνει κατανοητή η δομή της. Η Ερευνητική Εργασία αποτελεί ένα σύνολο που έχει αρχή, μέση και τέλος. Κάθε μέρος είναι συνέχεια του προηγούμενου και δεν μπορεί να παρουσιαστεί αποκομμένα το ένα από το άλλο. Όταν σχεδιάζεται μια ερευνητική εργασία, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι παρακάτω φάσεις εφαρμογής του Project:
- Γενικός προγραμματισμός στην ολομέλεια του τμήματος
- Προγραμματισμός και προετοιμασία της ερευνητικής ομάδας
- Υλοποίηση δράσεων από υποομάδες για συλλογή δεδομένων
- Επεξεργασία δεδομένων από ομάδα εντός τάξης
- Επιλογή από ομάδα τρόπων αναπαράστασης των νέων γνώσεων
- Προκαταρκτική παρουσίαση εργασιών στην ολομέλεια τμήματος
- Διαμόρφωση κοινού φακέλου της ερευνητικής εργασίας
- Συνοπτική παρουσίαση εργασίας σε ειδική ημερίδα στα ελληνικά/ή και στα αγγλικά
- Αξιολόγηση ομαδικής εργασίας και ατομικής συμβολής μελών.
Επίσης, επισημαίνεται ότι στο παρόν διδακτικό σενάριο η κάθε φάση συμπίπτει με τις δραστηριότητες που θα υλοποιήσει η κάθε ομάδα και δεδομένου ότι το παρόν ψηφιακό διδακτικό σενάριο πρέπει να έχει διάρκεια μέχρι 3 ώρες στο κύριο μέρος του σεναρίου θα παρουσιαστούν δραστηριότητες που θα πρέπει να υλοποιήσουν οι μαθητές για τη συλλογή δεδομένων.
Τα υπο-θέματα που προτείνονται είναι τα εξής:
1η ομάδα: Ορισμός μουσείου και Μουσειολογίας και η λειτουργία του - Γνωριμία με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
2η ομάδα: Ιστορική Εξέλιξη μουσείου και οι θεματικές κατηγορίες των μουσείων – Γνωριμία με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
3η ομάδα: Διαχείριση μουσείων - Κοινό των μουσείων - Γνωριμία με το Μουσείο Ακρόπολης
4η ομάδα: Σχεδιασμός έκθεσης σ’ ένα μουσείο - Γνωριμία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Η κάθε ομάδα θα μελετήσει μια πτυχή του μουσείου και παράλληλα θα γνωρίσει ένα μουσείο. Είναι καλύτερα όλες οι ομάδες να μελετήσουν από ένα μουσείο για να έρθουν σ' επαφή με το χώρο του μουσείου και να μην αναλάβει αποκλειστικά μια ομάδα τη μελέτη όλων των μουσείων. Στη συνέχεια, αναλύεται από τον εκπαιδευτικό ο τρόπος συνεργασίας των μελών της κάθε ομάδας για να παρουσιάσουν την πορεία της εξέλιξης του δικού τους υποθέματος και να παρακολουθήσουν την πορεία εξέλιξης των άλλων υποθεμάτων. Ακολουθεί ο τετράμηνος προγραμματισμός των ομάδων, τίθενται τα ερευνητικά ερωτήματα, καθορίζονται οι ερευνητικές διαδικασίες, δηλαδή οι τρόποι επιλογής και αξιοποίησης των πηγών, ο τρόπος παρουσίασης της συλλογικής έρευνας και ορίζεται χρονοδιάγραμμα. Αναλυτικά, περιγράφεται σε κάθε ομάδα η μεθοδολογία και η διαδικασία που θα ακολουθηθεί και οι δραστηριότητες που θα τεθούν και στην προκειμένη περίπτωση αντιστοιχούν στις 3 διδακτικές ώρες.
Συγκεκριμένα, στην ερευνητική εργασία τέθηκαν οι παρακάτω στόχοι:
Επίπεδο γνώσεων
- Να ορίζουν τι σημαίνει «Μουσείο»
- Να γνωρίσουν τα μουσεία της Αθήνας
- Να προσδιορίζουν τις κατηγορίες των μουσείων
- Να περιγράφουν τον τρόπο λειτουργίας ενός μουσείου
- Να κατανοήσουν ποιο είναι το προσωπικό και ποιο το κοινό των μουσείων
- Να κατανοήσουν το σχεδιασμό μιας έκθεσης σε μουσείο.
Επίπεδο ικανοτήτων
- Να επιλέγουν το κατάλληλο υλικό για τα μουσεία
- Να σχεδιάζουν αφίσες σχετικά με τα μουσεία της Αθήνας
- Να οργανώνουν μια παρουσίαση των μουσείων στο σχολείο τους
- Να συντάσσουν κείμενα όπου θα μπορούν να περιγράφουν τη δομή ενός μουσείου
Επίπεδο στάσεων
- Να εκτιμήσουν την αξία των μουσείων στη ζωή τους
- Να αποδεχτούν τη σπουδαιότητα του ελληνικού πολιτισμού
- Να υποκινήσουν και μαθητές άλλων τάξεων να κατανοήσουν πόσο σημαντικά είναι τα μουσεία
- Να κινητοποιήσουν τα μέλη της οικογένειάς τους να ενδιαφερθούν για τον πολιτισμό.
Ο τρόπος με τον οποίο θα δουλευτεί η εργασία είναι η επιτόπια έρευνα, η έρευνα μέσω διαδικτύου, η συνέντευξη, το ερωτηματολόγιο και η βιβλιογραφική αναζήτηση. Κατόπιν, η συγκέντρωση, ταξινόμηση, επεξεργασία, ανάλυση και ανασύνθεση των στοιχείων.
Διδακτικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν
- Καταιγισμός ιδεών
- Χάρτης εννοιών
- Μελέτη περίπτωσης
- Μελέτη πεδίου: πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές επισκέψεις στα τέσσερα μουσεία που ανήκουν στο ιστορικό κέντρο των Αθηνών.
Αναμενόμενα αποτελέσματα: η υλοποίηση των στόχων που τέθηκαν
Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες, στο πλαίσιο των στόχων που έχουν τεθεί. Η έρευνα περιλαμβάνει τρία βασικά στάδια: το πρώτο είναι η συλλογή των πληροφοριών, το δεύτερο η συζήτηση και η αξιολόγηση των πληροφοριών μεταξύ των μελών της ομάδας και το τρίτο η παρουσίαση των πληροφοριών στην τάξη και η συλλογική συζήτηση. Σχεδιάζουν ερωτηματολόγιο και το διανέμουν με στόχο να διερευνήσουν τη στάση του ευρύτερου κοινού απέναντι στα μουσεία. Παίρνουν συνεντεύξεις από υπαλλήλους των μουσείων. Φωτογραφίζουν τα μουσεία, γράφουν δικά τους κείμενα και δημιουργούν παρουσιάσεις.
Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του project πραγματοποιείται ένα διάλειμμα ενημέρωσης, το οποίο έχει σκοπό να ανταλλάξουν οι μαθητές μεταξύ τους πληροφορίες που αφορούν τις τελευταίες εξελίξεις της πορείας της εργασίας τους, να ετοιμάσουν τις σημειώσεις τους, να προγραμματίσουν την επόμενη φάση και να οργανώσουν τα επόμενα βήματα. Κάθε ομάδα ετοιμάζει μετά από τρία τρίωρα μία έκθεση με το τι έχει πετύχει, καθώς και τι έχει προγραμματίσει να κάνει. Με αυτόν τον τρόπο διορθώνονται όποια λάθη προκύπτουν και εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη συνέχιση της εργασίας.
Επίσης, πραγματοποιείται και ένα διάλειμμα ανατροφοδότησης ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές εξετάζουν κριτικά τις ενέργειές τους είτε είναι επιτυχημένες είτε αποτυχημένες, συζητούν πάνω σ’ αυτά που έχουν ήδη γίνει και διαπιστώνουν αν το συμβόλαιο συνεργασίας που είχαν θέσει στην αρχή τηρήθηκε.
Το project παρουσιάζεται με ανακοινώσεις στους πίνακες ανακοινώσεων του σχολείου και με εκδήλωση στο σχολείο και την τοπική κοινωνία που περιλαμβάνει:
- ανακοινώσεις εργασιών
- λεύκωμα φωτογραφίας των μουσείων
- δημιουργία ιστοσελίδας
- παρουσιάσεις με powerpoint
- κολάζ
- αφίσες
- φυλλάδιο
Επίσης, οι μαθητές δημοσιεύουν στον τύπο της περιοχής τους τα αποτελέσματα της εργασίας τους.
Πηγές πληροφόρησης: μουσεία, διαδίκτυο, βιβλία, άνθρωποι
Ενδεικτική Διεπιστημονική/διαθεματική προσέγγιση του project:
- Οι συνεντεύξεις των υπαλλήλων των μουσείων μαγνητοφωνούνται και απομαγνητοφωνούνται. Αυτό το αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι μαθητές εμπλέκοντας στη διαδικασία το γλωσσικό μάθημα, γιατί τα κείμενα γίνονται αντικείμενα γλωσσολογικής επεξεργασίας. (Νεοελληνική Γλώσσα)
- Μελετούν διάφορα βιβλία και περιοδικά που αναφέρονται στα μουσεία. (Νεοελληνική Γλώσσα)
- Αναζητούν τις ιστορικές περιόδους και στοιχεία ιστορίας που αφορούν το κάθε μουσείο. (Ιστορία)
- Δημιουργούν συλλογή από φωτογραφίες που θα τραβήξουν. (Καλλιτεχνικά)
- Δημιουργούν παρουσίαση με το υλικό που συγκεντρώνουν και γράφουν ανακοινώσεις σε word. (Πληροφορική)
- Κάνουν εξαγωγή στατιστικών στοιχείων από τα ερωτηματολόγια που συγκεντρώνουν (Μαθηματικά)
Η αξιολόγηση μπορεί να πραγματοποιηθεί από τον εκπαιδευτικό ως προς το βαθμό επίτευξης των στόχων του project, την εκτίμηση της λειτουργικότητας των ομάδων, την ανάπτυξη των ικανοτήτων των μαθητών, τη διαμόρφωση στάσεων και γενικότερα όλης της παρουσίασης των ομάδων. Η αξιολόγηση επιτυγχάνεται με συνέντευξη όλης της τάξης, με αξιολόγηση του πορτφόλιο του κάθε μαθητή, με παρατήρηση όλης της διαδικασίας της υλοποίησης της εργασίας και με αυτοαναφορά του κάθε μαθητή. Η αυτοαναφορά του μαθητή σημαίνει ότι ο ίδιος ο μαθητής περιγράφει με ένα σύντομο κείμενο προσωπικές του εμπειρίες, οφέλη που αποκόμισε και νέες ιδέες που διαμόρφωσε από τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα. Η αυτοαναφορά λειτουργεί ως μέσο αυτοαξιολόγησης. Επίσης μπορεί να δοθεί γραπτό ή ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο προκειμένου να συλλεχθούν δεδομένα για την ανάπτυξη των προσωπικών ικανοτήτων των μαθητών. Επομένως, αξιολογείται ο ομαδικός φάκελος της ομάδας και το προσωπικό ημερολόγιο και ο ατομικός φάκελος του κάθε μέλους με βάση τις Κλίμακες των Διαβαθμισμένων Κριτηρίων Αξιολόγησης. Επειδή πρόκειται για ερευνητική εργασία η αξιολόγηση διαμορφώνεται από τα ακόλουθα στοιχεία: 30% από την ερευνητική διαδικασία που θα ακολουθήσει η ομάδα, 30% από το περιεχόμενο της ερευνητικής εργασίας, 20% από τη γλώσσα και τη δομή της ερευνητικής εργασίας και 20% από τον τρόπο παρουσίασής της στη σχολική κοινότητα στην ειδική εκδήλωση.
