Αυτό το αλάτι της αλατιέρας εγώ το είδα στις αλυκές
Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Γυμνάσιο)
Το σενάριο σχεδιάστηκε για μαθητές Γυμνασίου προκειμένου να υλοποιηθεί στο πλαίσιο Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Ο τίτλος του σεναρίου «Αυτό το αλάτι της αλατιέρας εγώ το είδα στις αλυκές» είναι ο πρώτος στίχος από την «Ωδή στ' αλάτι» του Πάμπλο Νερούδα και επιλέχθηκε ως κατάλληλος γιατί συνδέει τη γνώση μέσω του σεναρίου με τη βιωματική μάθηση στο πεδίο. Για το λόγο αυτό συμπεριλάβαμε στο σχεδιασμό του σεναρίου τον προγραμματισμό και τους στόχους μιας επίσκεψης των μαθητών στις αλυκές, η οποία θα υλοποιηθεί εκτός των τριών ωρών του σεναρίου. Το θέμα του σεναρίου θα μπορούσε να επεκταθεί ως ετήσιο Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Η τρίωρη διάρκεια του σεναρίου μπορεί να αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου Προγράμματος με θέμα τους υγροτόπους, την βιοποικιλότητα κ.ά.
Το αλάτι υπήρξε σημαντικό συστατικό για τη διατροφή του ανθρώπου από την αυγή του πολιτισμού και χρησιμοποιήθηκε για τη συντήρηση των τροφίμων. Αλάτι και αλυκές διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο παρέχοντας πολιτική δύναμη σε εκείνους που ήλεγχαν την παραγωγή και το εμπόριο. Από την αρχαιότητα ακόμη λειτουργούν στη Μεσόγειο εκατοντάδες αλυκές και είναι πολύ σημαντικές περιοχές για τη διατήρηση της άγριας ζωής. Είναι υγρότοποι μοναδικοί, με πλούσια βιοποικιλότητα, και πολλοί από αυτούς περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura 2000.
Χαρακτηριστικό του σεναρίου είναι η διαθεματική προσέγγιση του θέματος με προεκτάσεις στα Θρησκευτικά, την Ιστορία, την Αισθητική Αγωγή, την Οικιακή Οικονομία, τη Γλώσσα και τη Λογοτεχνία, τη Χημεία και τη Γεωγραφία.
Βιβλιογραφία
- Αλυκές Μεσολογγίου: Ένας τεχνικός υδροβιότοπος τεράστιας περιβαλλοντικής αξίας, ΚΠΕ Μεσολογγίου.
- Ανδρούδης Πασχάλης, "Μαρτυρίες για το αλάτι από το Βυζάντιο", Το ελληνικό αλάτι, Η΄ Τριήμερο Εργασίας, Μυτιλήνη 6-8 Νοεμβρίου 1998, Υπουργείο Αιγαίου, Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ, Μυτιλήνη, 1998, σσ. 96-115.
- Αυλωνίτης Χ., Γιαννακογεώργου Όλ., Δημητριάνου Α., Κομζιάς Γ. & Μαυρίδου Δ, Οι Αλυκές Μεσολογγίου, Εκπαιδευτικό υλικό Π.Ε., ΚΠΕ Μεσολογγίου, Μεσολόγγι 2009.
- Αυλωνίτης Χ., Γιαννακογεώργου Όλ., Δημητριάνου Α., Κομζιάς Γ. & Μαυρίδου Δ, Οι Αλυκές Μεσολογγίου, Τετράδιο Εργασίας, Εκπαιδευτικό υλικό Π.Ε., ΚΠΕ Μεσολογγίου, Μεσολόγγι 2009.
- Γιαννακογεώργου Όλγα, Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, Άνθρωπος και λιμνοθάλασσα: μια διαρκής σχέση αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης, Αρχείο Μελετημάτων και Εργασιών Έρευνας, τ. ΙΙ, ΚΠΕ Μεσολογγίου, 2009.
- Crisman TL., Takavakoglou V., Alexandridis T., Antonopoulos VZ. & Zalidis G., "Rehabilitation of abandoned saltworks to maximize conservation, ecotourism and water treatment potential", Global NEST Journal, 11, 24-31, 2006.
- Δαλάκα Α., Πετανίδου Θ., "Η γεωγραφία της αλοπηγικής δραστηριότητας στην Ελλάδα", Πρακτικά του 7ου Πανελληνίου Γεωγραφικού Συνεδρίου, Ελληνική Γεωγραφική Εταιρεία, Μυτιλήνη, 2004, σελ. 458-465.
- Ελληνικές Αλυκές Α.Ε. Περιβαλλοντική Δήλωση Κοινοτικού Συστήματος Οικολογικής Διαχείρισης και Οικολογικού Ελέγχου (ΕΜΑS), 2006.
- Κοροβέσης Ν., Εξέλιξη αλοπηγικής τεχνολογίας: Σύγχρονες Αλυκές, Ελληνικό Πανόραμα, τεύχ. 90.
- Kurlansky Mark, Salt: A World History, Penguin Books, New York, 2002.
- Λαμπρόπουλος Ν., Κούρτελη Χ., Οι αλυκές της Ελλάδας ως μονάδες παραγωγής αλατιού και ως υγρότοποι ειδικής σημασίας, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), 1995.
- Petanidou T., "The postmodern saline landscape in Greece and the European Mediterranean: salinas for salt or what?", στο Korovessis N., Lekkas T.D. (eds.), Saltworks: Preserving saline coastal ecosystems - Proceedings of the Post-Conference Symposium of the 6th International Conference on Environmental Science and Technology, σσ. 67-80, Global NEST, Αθήνα 2000.
- Petanidou T., Dahm H. & Vayanni E. (eds.) Salt and salinas as natural resources and alternative poles for local development - Proceedings of the ALAS Final Conference, University of the Aegean, Μυτιλήνη 2002.
- Πετανίδου Θ., "Το Αλάτι και οι Αλυκές ως μοχλός τοπικής ανάπτυξης και αντικείμενο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης", στο Αλοπηγικές δραστηριότητες και παράκτια οικοσυστήματα στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, επιμέλεια Γ. Μαμάκης, ΚΠΕ Νεάπολης, 2007.
- Χαραλάμπους Κ., Ιστοεξερευνήσεις. Σημειώσεις για το μάθημα Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη, ΠΜΣ Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη, Πανεπιστήμιο Frederick, Κύπρος 2013) (Υπεύθυνοι μαθήματος: Γ. Λιαράκου, Κ. Χαραλάμπους).
Ενημερωτικά φυλλάδια του προγράμματος ALAS (επιμ. Θ. Πετανίδου)
Παραδοσιακές αλυκές στη νότιο Ευρώπη: εξέλιξη και λειτουργία
Το επάγγελμα του αλυκάριου: αλάτι με ιδρώτα
Παραδοσιακό αλάτι: ένα προϊόν υψηλής ποιότητας
Παρασκευή παραδοσιακού αλατιού: μια παμπάλαια πολιτισμική κληρονομιά
Ανακαλύπτοντας τις παραδοσιακές αλυκές: μικρός τουριστικός οδηγός
Παραδοσιακή παραγωγή και πολιτισμός του αλατιού: τοπικά οφέλη

Το σενάριο επιχειρεί να προσεγγίσει την σπουδαιότητα του αλατιού για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό και τις αλυκές ως μια από τις παλιότερες παραγωγικές δραστηριότητες του ανθρώπου και ως υγροτοπικά οικοσυστήματα μοναδικά, με πλούσια βιοποικιλότητα. Μέσω της υλοποίησης του σεναρίου αναμένεται οι μαθητές να αναγνωρίσουν ότι οι αλυκές εμπεριέχουν οικολογικές, πολιτιστικές και οικονομικές αξίες που είναι χρήσιμες για τη ζωή του ανθρώπου και να ευαισθητοποιηθούν ως προς τη σημασία της διατήρησης της φυσικής ισορροπίας και της ανάδειξης της πολιτισμικής κληρονομιάς των αλυκών.