Οπτικοακουστικός εγγραμματισμός και γλώσσα

Ο οπτικοακουστικός γραμματισμός ορίζεται ως η ικανότητα, όχι μόνο κατανάλωσης (χρήσης) και κριτικής αποτίμησης (Kress & Van Leeuwen, 2001) αλλά δημιουργίας οπτικών εννοιών και παραγωγής οπτικών μηνυμάτων. Ο παραπάνω ορισμός αναδιπλώνεται σε τρία επίπεδα, τα οποία συνέστησαν και τους βασικούς εκπαιδευτικούς άξονες: το παιδί θεατής (καταναλωτής), το παιδί κριτικός και το παιδί παραγωγός εικόνων.

Με τον όρο εγγραμματισμό δεν εννοούμε μόνο την ικανότητα του παιδιού να διαβάζει και  να κατανοεί ένα γραπτό κείμενο αλλά και την ικανότητα να κατανοεί να ερμηνεύει και να αντιμετωπίζει κριτικά τους διαφορετικούς τύπους του λόγου. Να είναι δηλαδή σε θέση να παράγει μία ποικιλία κειμένων γραπτού και προφορικού λόγου (Χατζησαββίδης, 2002). Η διδασκαλία της γλώσσας δεν είναι διδασκαλία ενός μεμονωμένου μαθήματος στο αναλυτικό πρόγραμμα, αλλά διαχέεται και διαποτίζει όλα τα άλλα αντικείμενα μάθησης λόγω της άμεσης σχέσης της με τη σκέψη του ανθρώπου, χρειάζεται μια ριζική αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας της γλώσσας και στις δύο βαθμίδες της Εκπαίδευσης (Μπαμπινιώτης, 2009) με τον εμπλουτισμό της με τα μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας.

Νέες παιδαγωγικές θεωρίες αναφέρονται στη χρήση των μέσων αυτών για εκπαιδευτικούς σκοπούς και στη σημαντική συμβολή τους στην ενεργή εμπλοκή των μαθητών σε δημιουργικές διαδικασίες. Ο συνδυασμός της αφήγησης και της εικόνας στην προσχολική αγωγή είναι ο κυρίαρχος τρόπος μάθησης και διδασκαλίας αλλά και ο τρόπος σύνδεσης με όλα τα άλλα γνωστικά πεδία, όπως η γλώσσα.

Η δημιουργικότητα ως κίνητρο μάθησης στον οπτικοακουστική εκπαίδευση

Η δημιουργικότητα στα μέσα χρειάζεται να συνδεθεί με σαφείς εκπαιδευτικούς στόχους για να μη χαθεί στο θολό τοπίο είτε της έκφρασης συναισθημάτων είτε της έμφασης στο πηγαίο ταλέντο. (Buckingham,D.2003). Παρατηρείται σε προγράμματα οπτικοακουστικής εκπαίδευσης ότι υπογραμμίζεται η έννοια της δημιουργίας έργων(OFCOM,2006), αλλά όχι η δημιουργικότητα (Burn,A.,et al. 2001).

 Οι μαθητές του Νηπιαγωγείου εξοικειώνονται από πολύ νωρίς με τη διαδικασία της αφήγησης γεγονότων, ιστοριών και διαδικασιών. Η αναδημιουργία των διαλόγων ταινιών βουβού κινηματογράφου  μέσα από την παρακολούθηση της ταινίας και η μεταγλώττιση αυτής είναι κάτι που ενεργοποιεί τη δημιουργικότητά τους και αναπτύσσει τις επικοινωνιακές και γλωσσικές τους ικανότητες. Η αφήγηση διατρέχει και χαρακτηρίζει όλα τα προϊόντα των μέσων επικοινωνίας και του ψηφιακού πολιτισμού  από τις κινηματογραφικές ταινίες, τις διαφημίσεις έως και τις ιστοσελίδες, ωστόσο τοποθετώντας τα παιδιά σε θέση θεατή αλλά και συγχρόνως σεναριογράφου μετατρέπουμε την ταινία από απλώς ένα εποπτικό εργαλείο σε ένα δυναμικό εργαλείο μάθησης και αλληλεπίδρασης. 

Buckingham,D. (2003) Media Education and the End of the Critical Consumer, vol.73, n3, fall, pp309-327, Harvard Educational Review

Burn,A.,-Brindley,S.-Durrant,J.( 2001) The Rush of Images: A Research Report into Digital Editing and the Moving Image, English in Education, vol.35,n2, pp34-48

Kress & Van Leeuwen, (2001) Multimodal Discourse: The Modes and Media of Contemporary Communication, London, :Edward Arnold

OFCOM(2006) Media Literacy Audit:Report on adult Media Literacy, τελευταία προσπέλαση 30/09/2015, http://stakeholders.ofcom.org.uk/market-data-research/other/research-pu…

Διαθεματικό Εννιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) (2002), Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα

Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών (2011) Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό Τόμος Γ, «Αξιοποίηση των Τεχνών στην Εκπαίδευση», Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα.

Μπαμπινιώτης ,Γ.(2009) Ριζική αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας της γλώσσας και στις δύο βαθμίδες της εκπαίδευσης, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 13/01/2009, Αθήνα

Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου (2011) «Νέο Σχολείο (Σχολείο 21ου αιώνα) Πρόγραμμα Σπουδών», Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

Χατζησαββίδης, Σ. 2002 Ο Γλωσσικός γραμματισμός και η παιδαγωγική του γραμματισμού: Θεωρητικές συνιστώσες και δεδομένα από τη διδακτική πράξη, διαθέσιμο http://users.auth.gr/~sofronis/dimos/docs/ergasia116.pdf , τελευταία προσπέλαση 30/09/2015