Ποίηση για παιδιά

Προσχολική Παιδαγωγική (Προσχολική)

Ποίηση για παιδιά

3 ώρες
Γενική περιγραφή περιεχομένου

Στο σενάριο αυτό παρουσιάζονται 14 ποιήματα που "μας ταξιδεύουν" από την απαρχή της Νεοελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας, μέχρι τις μέρες μας. Γεώργιος Βιζυηνός, Αλέξανδρος Πάλλης, Ζαχαρίας Παπαντωνίου και Μιχάλης Στασινόπουλος είναι από τους πρωτεργάτες ποιητές της περιόδου αυτής, που ξεκινά από τα τέλη του 19ου αιώνα και φθάνει μέχρι τα μέσα του 20ου. Γιώργης Κρόκος, Ντίνα Χατζηνικολάου, Θέτη Χορτιάτη και Μάρω Λο'ί'ζου είναι κυρίαρχες μορφές της παιδικής ποίησης από το 1960 κι έπειτα. 

Ο Τζιάννι Ροντάρι συμπεριλήφθηκε στο σενάριο αυτό, ως εκείνος ο ποιητής που επηρέασε με την νεωτερικότητα της γραφής του το παγκόσμιο ποιητικό γίγνεσθαι στην παιδική ποίηση, ενώ δε θα μπορούσαν να μην παρουσιαστούν ποιήματα των Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη και Γιάννη Ρίτσου, των σημαντικών αυτών ποιητών της γενιάς του '30. Επίσης, παρουσιάζουμε ένα λα'ι'κό ποίημα και ένα λίμερικ, που εκπροσωπούν το μεν πρώτο την προφορική παράδοση του τόπου μας, ενώ το δεύτερο, τα σύγχρονα έντεχνα γλωσσικά παιχνίδια. Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο, πως η επαφή των παιδιών με κείμενα "πραγματικής λογοτεχνίας" είναι απαραίτητη προυπόθεση για τη γλωσσική παιδεία των μαθητών της προσχολικής αγωγής, σήμερα (Μπέτελχάιμ & Ζελάν 2006).

Σκοπός μας δεν είναι να διδάξουμε τα ποιήματα αυτά, αλλά να καλλιεργήσουμε την αισθητική και γλωσσική παιδεία των μαθητριών/τών μας, υπό το πρίσμα της παιχνιώδους διάστασης, που είναι συνυφασμένη με τη μαθησιακή διαδικασία σε όλο το φάσμα του προγράμματος σπουδών της προσχολικής αγωγής (Γουργιώτου, 2008). Οι αρχές για τη Δημιουργικότητα περιλαμβάνουν την καλλιέργεια της αισθητικής παιδείας ως πρώτιστο στόχο, μέσο του οποίου το παιδί θα ξετυλίξει τη φαντασία του (Duffy, 2003).  Επίσης, στόχος μας είναι να βοηθήσουμε το παιδί να γνωρίσει τον κόσμο γύρω του και να κατανοήσει έτσι την δική του αυτοαντίληψη, αυτοεκτίμηση και αυταξία (Παπαντωνάκης, 2001). Η αισθητική τέρψη, ο προβληματισμός, η ψυχαγωγία, οι ανατροπές, τα ηθικά διδάγματα, η ενεργοποίηση της φαντασίας, η έκφραση συναισθημάτων και οι εναλλακτικοί τρόποι αφήγησης είναι τα πρόσφορα που αξιοποιούμε για να διευρύνουμε την πνευματική καλλιέργεια του παιδιού και να υποβοηθήσουμε στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Για χάρη του σεναρίου, θα χρειαστεί να εξοπλιστεί η τάξη με επιπλέον πηγές ήχου και εικόνας και να καταγραφούν σε ψηφιακή μορφή όλα τα ηχητικά τμήματα που παρουσιάζονται, ώστε να έχουν πρόσβαση πολλές ομάδες  παιδιών, παράλληλα.

Η ενασχόλησή μας με τα ποιήματα περιλαμβάνει πέντε φάσεις και στηρίζεται κυρίως στην ομαδοσυνεργατική μάθηση (ΥΠΑΙΠΘ, 2002). Στην πρώτη φάση διερευνούμε τις υπάρχουσες γνώσεις των παιδιών, εμπλέκοντας και τους κηδεμόνες τους, καθώς πιστεύουμε πως οι αποφάσεις για το περιεχόμενο του προγράμματος οφείλουν να συνάδουν με την ηλικία και τις εμπειρίες των παιδιών, να βασίζονται στις προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες και να ενισχύουν την αλληλεπίδραση των παιδιών μεταξύ τους και τη συνεργασία με τους γονείς (Bredekamp & Copple, 1998: 42-44 και ΥΠΑΙΠΘ, 2011).

Στη δεύτερη φάση παρουσιάζουμε τα 14 ποιήματα και τις/τους δημιουργούς τους, συμπεριλαμβάνοντας πληροφορίες για τη ζωή των δημιουργών, για τις πηγές των ποιημάτων αλλά και τις άγνωστες λέξεις που συναντούμε. Τα παιδιά βλέπουν το ποίημα, το δημιουργό του και παράλληλα ακούνε την απαγγελία. Επίσης, "παίζουν" και οικειοποιούνται τους ποιητές/τριες, με διττό όφελος: από τη μια υποβοηθούμε τη μνήμη των παιδιών και από την άλλη προσωποποιούμε τη γνωριμία τους με κάθε ποίημα.

Στην τρίτη φάση του σεναρίου τα παιδιά προσεγγίζουν το ποίημα με δημιουργικούς τρόπους (Γάκου, 1998) που περιλαμβάνουν εικονόλεξα, χορωδιακές απαγγελίες, αναδιήγηση, εντοπισμό λέξεων ή φράσεων, αντικαταστάσεις λέξεων, ζωγραφική, επινόηση διαφορετικού τέλους, παιχνίδι με τα συναισθήματα, δραματοποίηση, ακρόαση μελοποιημένου ποιήματος. Στόχος μας είναι να εκμεταλευτούμε τη συγκινησιακή γλώσσα των ποιημάτων για να δημιουργήσουμε ισχυρά βιώματα στα παιδιά (Γκλιάου, 2006) και ως αποτέλεσμα να φθάσουν στη μέγιστη κατανόηση της ποιητικής δημιουργίας, όπως θα δούμε στην τελευταία φάση του σεναρίου αυτού.

Στην τέταρτη φάση οι μαθητές/τριες παίζουν με λέξεις. Με αφόρμηση την ακρόαση λίμερικ, τα παιδιά διδάσκονται αλλά και διασκεδάζουν παράλληλα: τα παιχνιδόλεξα αποτελούν άριστες γλωσσοφωνητικές ασκήσεις και πηγή έμπνευσης για ποιητικές δημιουργίες μέσα στην τάξη (Σταυρίδου & Κυβιρτζίκης, 2012). Επίσης, θα δοκιμάσουν να φτιάξουν στιχάκια τα οποία μπορούμε να δημοσιεύσουμε ή και να συμπεριλάβουμε σε έναν διαγωνισμό ποίησης, όπου θα καλέσουμε και τους κηδεμόνες των παιδιών.

Στην τελευταία φάση αξιολογούμε τις κατακτήσεις των παιδιών σε σχέση με τους αρχικούς στόχους μας, αλλά και την πορεία του σεναρίου. Τα παιδιά καλούνται να αναγνωρίσουν ποιήματα και τους δημιουργούς τους αλλά και να διασκεδάσουν με την παρακολούθηση μιας ψηφιακής ακρόασης των "πέντε ποντικών". Η διαβαθμισμένη κλίμακα κριτηρίων που προτείνεται στο φύλλο εργασίας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στις ενδιάμεσες φάσεις του σεναρίου (διαμορφωτικά), καθώς η αξιολόγηση οφείλει να είναι συνεχής αλλά και διαφοροποιημένη (ΥΠΑΙΠΘ, 2011).

Επίσης σε αυτήν τη φάση, προτείνουμε μια πιθανή επέκταση του σεναρίου με επιλεγμένα ποιήματα που μπορούμε να αξιοποιήσουμε καθ' όλη τη διάρκεια του διδακτικού έτους.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Bredekamp, S., Copple, C., (1998). Καινοτομίες στην προσχολική εκπαίδευση: Αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές στα προσχολικά προγράμματα. Στο Ντολιοπούλου Ε. (επιμ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

Γάκου Ε. (1998). Προαναγνωστικές δραστηριότητες. Αθήνα: Καστανιώτη

Γκλιάου Ν.(2006). Η ποίηση στο Νηπιαγωγείο. ‘Αρθρο, διαθέσιμο στο σύνδεσμο: http://www.poiein.gr/archives/14841

Γουργιώτου, Ε. (2008). Παιχνίδι και μάθηση – αλληλένδετες έννοιες στην προσχολική πρακτική. Ανακτημένο στις 2-5-2013 από το διαδικτυακό τόπο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=300&ep=371

Duffy B. (2003). Υποστηρίζοντας τη δημιουργικότητα και τη φαντασία στην προσχολική ηλικία. Αθήνα: Σαββάλας

Μπακιρτζής, Κ. (2006). Επικοινωνία και Αγωγή. Αθήνα: Gutenberg.

Μπέτελχάιμ & Ζελάν, 2006. Μαθαίνοντας ανάγνωση. Αθήνα: Καστανιώτης

Ξανθάκου, Γ. (2011). Δημιουργικότητα και Καινοτομία στο Σχολείο και την Κοινωνία. Αθήνα: Διάδραση.

Παπαντωνάκης Γ. (2001). Λογοτεχνία και παιδική λογοτεχνία. Ρόδος. Υποσελίδιες σημειώσεις του μαθήματος, Τμήμα Δημοτικής εκπαίδευσης Παν. Αιγαίου.

Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα. Πεζογραφία. Ανακτημένο στις 10/8/2015 στον ιστότοπο http://www.greek-language.gr/

Σταυρίδου Χ., Κυβιρτζίκης Σ. (2012). Παιχνίδια με τις λέξεις, η περίπτωση της Θέτη Χορτιάτη, Περιοδικό Διαδρομές, τ.108. Αθήνα: Ψυχογιός

ΥΠΑΙΠΘ, Οδηγός Νηπιαγωγού, 2002. Διαθέσιμο στον ιστότοπο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής): http://www.pi-schools.gr/

ΥΠΑΙΠΘ, Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου, 2011. Διαθέσιμο στον ιστότοπο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής): http://www.pi-schools.gr/

Χατζησαββίδης Σ. (2002). Η Γλωσσική αγωγή στο νηπιαγωγείο. Θεσσαλονίκη: Βάνιας

Wikipedia. Ποίηση. Ανακτημένο στις 10/8/2015 από τον ιστότοπο: https://el.wikipedia.org/wiki/.

 

 

 

 

 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   


Εκπαιδευτικό Πρόβλημα
Η ενασχόληση με την έγκριτη ποίηση για παιδιά προκαλεί αισθητική τέρψη στο παιδί και του δημιουργεί συνθήκες εσωτερικής πληρότητας και αγαλίασης. Είναι η προστιθέμενη εκείνη αξία που οδηγεί σε γνωστικές εμπειρίες "μεθ' ηδονής" (Ξανθάκου, 2011, σελ.132-133). Παράλληλα, μέσα από τα ποιήματα αναδύονται όψεις της αληθινής ζωής που προκαλούν "συν-κίνηση" (Μπακιρτζής, 2002) και εγείρουν το ενδιαφέρον του παιδιού με τρόπο ψυχαγωγικό και αισθητικό.

Επιπλέον, η ποίηση προκαλεί προβληματισμούς στο παιδί, αφού εισάγει θέματα που απαιτούν σκέψη και κριτική όπως συγκρουόμενα συναισθήματα, αποδοχή δυσκολιών, παραδειγματικές πράξεις, ηθικά διλλήματα, πρότυπα συμπεριφορών, και άλλα. Επίσης, η ακρόαση ποιημάτων τροφοδοτεί το νου με νέο λεξιλόγιο και συνεισφέρει έτσι στη γλωσσική του εξέλιξη. Τέλος, μέσο της παιχνιώδους επεξεργασίας του κειμένου (ανακατασκευές, εικονοποιημένη απαγγελία, ανατροπές στην εξέλιξη, εικονόλεξα, παιχνιώδεις αλλαγές των λέξεων, ενναλακτικοί τρόποι απαγγελίας και άλλα) το παιδί ιδιοποιείται το κείμενο και αυξάνει τα κίνητρα και την επιθυμία του για την ποίηση. Σύμφωνα με τον Χατζησαββίδη (2002), η γλωσσική αγωγή στο νηπιαγωγείο χαρακτηρίζεται από ενεργό συμμετοχή των παιδιών σε δράσεις δόμησης και ανακατασκευής των γλωσσικών δομών.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, η γνωριμία του παιδιού με την ποίηση είναι προϋπόθεση για την ψυχική και πνευματική του υγεία και αναπόσπαστο κομμάτι της προσχολικής αγωγής, σε κάθε βήμα του αναλυτικού προγράμματος σπουδών.

*οι βιβλιογραφικές αναφορές παρουσιάζονται στη Γενική Περιγραφή Περιεχομένου

 

at 50/100
Εκπαιδευτική Βαθμίδα που απευθύνεται το σενάριο
Προσχολική
Θεματική Ταξινομία
Προσχολική Παιδαγωγική > Παιδί και Γλώσσα >
Τύπος Διαδραστικότητας
Συνδυασμός παθητικής και ενεργητικής μάθησης
Επίπεδο Διαδραστικότητας
υψηλό
Προτεινόμενη ηλικιακή ομάδα:
-6
6-9
9-12
12-15
15-18
18-25
25+
Φάσεις Ψηφιακού Σεναρίου:
Αναγνωρίζουμε ποιήματα με ένα κουίζ
15λεπτά
Χώρος Υλοποίησης
τάξη, ηλεκτρονικός υπολογιστής της τάξης
Τα ποιήματα και οι δημιουργοί τους
30λεπτά
Χώρος Υλοποίησης
γωνιές της τάξης με ηλεκτρονικό υπολογιστή, tablet και ηχητικά συστήματα της τάξης (επιτραπέζια και φορητά),
Παιχνίδι με τα ποιήματα
60λεπτά
Χώρος Υλοποίησης
γωνιές της τάξης με ηλεκτρονικό υπολογιστή, tablet και ηχητικά συστήματα της τάξης, γωνιές εικαστικών και θεάτρου
Παιχνίδια λέξεων
30λεπτά
Χώρος Υλοποίησης
τάξη με τις γωνιές της, ηλεκτρονικός υπολογιστής της τάξης, ηχητικά συστήματα της τάξης (επιτραπέζια και φορητά)
Αξιολόγηση και επέκταση του σεναρίου
45λεπτά
Χώρος Υλοποίησης
τάξη, ηλεκτρονικός υπολογιστής της τάξης, ηχητικά συστήματα της τάξης (επιτραπέζια και φορητά),
Διδακτικοί Στόχοι
Να αναγνωρίζουν ποιητικά κείμενα. Να τα συνδέουν με τους δημιουργούς τους.
Να ακούν με προσοχή την απαγγελία ποιημάτων και να συγκρατούν φράσεις ή λέξεις
Να αναδιηγούνται με δικά τους λόγια, τα ποιήματα
Να κατανοούν και να ανακατασκευάζουν ένα ποίημα
Να συνθέτουν δικά τους μικρά ποιήματα
Λέξεις κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη θεματική του σεναρίου
ποίηση, ποίημα, ποιητής, ποιήτρια, πεζό, λίμερικ, παιχνίδια με τα ποιήματα, παιχνίδια με λέξεις, εικονόλεξα, ψηφιακή απαγγελία,
Υλικοτεχνική υποδομή
τάξη, υπολογιστής τάξης,tablet ή φορητός υπολογιστής, πηγές υποστήριξης ήχου (cd player, άλλα ηχοσυστήματα, κασετοφωνάκια εγγραφής), υλικά εικαστικών και θεατρικής αγωγής, εκτύπωση των ποιημάτων

Δημιουργός Σεναρίου: Ειρήνη Μουσιάδου (Εκπαιδευτικός)

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΤΙΚΟ (τι είναι;)
Το σενάριο «Ποίηση για παιδιά» έχει χαρακτηριστεί ως Βέλτιστο (βαθμολογία 70 μονάδων και άνω) ύστερα από αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε από δύο αξιολογητές βάσει κριτηρίων που ορίστηκαν από το ΔΣ του ΙΕΠ.